Leraar worden:'under construction'? - Open Universiteit Nederland

Wet op de beroepen in het onderwijs
Het Voorstel van Wet op de beroepen in het onderwijs (2001) stelt de bekwaamheid centraal en niet de
bevoegdheid. Dit onderstreept het belang van voortdurende, systematische aandacht voor de verdere
professionalisering van leraren. Het benadrukt ook dat de school een werkgever is, die een verantwoord
loopbaanbeleid moet voeren. De Interimwet zij-instroom leraren primair en voortgezet onderwijs
wordt opgenomen in de Wet op de beroepen in het onderwijs. Er komt een nota van wijziging op het
wetsvoorstel, die betrekking heeft op deelbekwaamheid voor zij-instromers, een betere positionering
van assessmentcentra en op de zij-instroom van schoolleiders primair onderwijs. Tijdens de conferentie
van de HBO-raad op 14 januari 2003 werd namens de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen
meegedeeld dat de voorgenomen wijziging twee uitgangspunten kent. Ten eerste: de
verandering moet niet-conjunctuurgevoelig zijn. Alle leraren dienen op termijn een volledige
bekwaamheid te verwerven, dus ook de zij-instromers. Ten tweede: de vakinhouden, vooral in het
voortgezet onderwijs, moeten niet ondersneeuwen ten faveure van de pedagogisch-didactische
component.
Competentiegericht opleiden
Een flexibele lerarenopleiding op maat is gebaseerd op de praktijk van docenten. Competenties die
beginnende docenten nodig hebben zijn dus het ijkpunt, en niet zozeer de eindtermen van de opleiding
en de startkwalificaties van een beginnende leraar. De lerarenopleidingen zijn bezig met deze
omslag (zie ook HBO-raad & Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen, 2000).
Ict in de lerarenopleiding
De betekenis van ict-toepassingen in de lerarenopleiding wordt al langere tijd benadrukt (Stijnen,
1998; Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen, 2001b). Ict is allereerst van belang als
opleidingsdidactisch middel en in de tweede plaats omdat (aankomende) docenten moeten leren
hoe ze ict in hun onderwijs gebruiken. Veel opleidingen en docenten hebben echter geen goed beeld
van de mogelijkheden van ict. Het gebruik van een elektronische leeromgeving om tijd- en plaatsonafhankelijk
te leren, staat nog in de kinderschoenen. Onderwijskundig gebruik van ict, e-learning
en e-teaching zijn erg belangrijk. Integratie van ict zal uiteindelijk een andere organisatie van leren en
onderwijzen vragen.
Bachelor-masterstructuur
De Vereniging van Universiteiten (VSNU) stelt voor in universitaire bacheloropleidingen een aantal
‘credits’ te wijden aan onderwijskunde en (vak)didactiek. Dit zou dan, naast te behalen ‘credits’ in de
praktijkopleiding na de bacheloropleiding, recht geven op een bekwaamheidsverklaring die gelijkstaat
aan de huidige tweedegraadsbevoegdheid. Dit idee is volgens mij uit te breiden naar hbobacheloropleidingen
die niet op het leraarsberoep gericht zijn. Zie in dit verband ook het voornemen
begin 2003 een wetsvoorstel in te dienen dat het voor studenten mogelijk maakt om na hun vakstudie
in het hbo binnen één jaar een bevoegdheid te behalen (Ministerie van Onderwijs, Cultuur en
Wetenschappen, 2002h). Geïnitieerd door de Nederlandse Onderwijscommissie voor Wiskunde, aangevuld
door de kamer Wiskunde, heeft de Stuurgroep Onderwijsbeleid van de VSNU plannen voor
een kort vervolgtraject dat, aansluitend op de bachelorsopleiding, een uitbreiding geeft tot een
eerstegraadsbevoegdheid.
Internationaal
In diverse andere landen staat de ontwikkeling van e-learning en e-teaching hoog op de agenda.
Ervaringen in Finland bijvoorbeeld kunnen voor de bestrijding van het Nederlandse lerarentekort van
belang zijn. De Finse virtuele universiteit (zie http://www.virtuaaliyliopisto.fi) ontwikkelt momenteel
een webgebaseerde, eenjarige cursus voor leerkrachten die ‘onbevoegd’ voor de klas staan (zie ook
de voorbeelden en overzichten in Kirschner & Wopereis, 2002).
Leraar worden: ‘under construction’?
71