Leraar worden:'under construction'? - Open Universiteit Nederland

(Vandenberghe & Kelchtermans, 2002). Dit hangt overigens samen met de genoemde
algemenere constructivistische opvatting over leren die het accent meer op het proces
dan op het eindresultaat legt. Een participant voert niet alleen uit, maar doet actief mee
en is in die zin tevens een producent van kennis. Voor onderwijsinnovatie benadrukt dit
punt weer hoe fundamenteel het is van meet af aan onderwijsgevenden in de voorgenomen
veranderingen te betrekken. 102
Het is essentieel met deze elementen rekening te houden bij het vormgeven van
afstandsonderwijs voor de opleiding tot leraar (Vadeboncoeur, 1997). Van bijzondere
betekenis is dat leerkrachten tijdens het ondersteunen van de activiteiten van de leerder
naast didactische en begeleidingsvaardigheden een grondige en wendbare kennis
moeten hebben van het vak. 103 De leerkracht moet bovendien kritisch kunnen reflecteren
op het eigen handelen, studenten goed kunnen motiveren, goed in kunnen spelen
op cognitieve strategieën van studenten en gedragsveranderingen van studenten nastreven.
Constructivisme en afstandsonderwijs
Naast de genoemde elementen zijn er nog enkele constructivistische denkbeelden die
ik vrij rechtstreeks en positief in verband kan brengen met afstandsonderwijs. Ik denk
dan aan opvattingen zoals: de leerder dient een context geboden te worden die autonomie
en gerelateerdheid bevordert; de redenen waarom geleerd wordt, moeten zo
veel mogelijk in het materiaal zelf zitten; zelfsturend leren behoort zo veel mogelijk
ondersteund te worden door het steeds meer nemen van de eigen verantwoordelijkheid;
het intentionele leren van de leerder is te bevorderden door strategisch exploreren
van fouten aan te moedigen (Crotty, 2000; Tam, 2000).
Tot slot
Ik ben en blijf sceptisch over een aantal constructivistische opvattingen over leren. Een
van mijn grootste bezwaren betreft het gemak waarmee constructivisten de overstap
maken van descriptie naar prescriptie en ondertussen voorbijgaan aan de wezenlijke
inhoud van constructief leren, die eigenlijk impliceert dat alle leren constructief is en ‘as
such’ indifferent is aan de onderwijs- en leeromgeving. Ook tegen de mogelijke inefficiëntie
houd ik bedenkingen, en datzelfde geldt voor hun pessimistische kijk op het
belang van wetenschappelijke kennis over adequate sturing van de lerende door de
onderwijsomgeving. Een andere tekortkoming blijft dat de duale relatie tussen subject
en object te veel wordt opgevat als een twee-eenheid, waarbij het object min of meer is
opgegaan in het subject. Verder heeft de receptie van het constructivisme voor de rol
en functie van onderwijsgevenden veel verwarring en onduidelijkheid opgeleverd, of
dat nu door het constructieve leren komt, door zijn aanhangers of door andere dingen.
Leraar worden: ‘under construction’?
49