Leraar worden:'under construction'? - Open Universiteit Nederland

De financiële regeling was erg belangrijk. Voorgesteld werd deelnemers geen lesgeld te
laten betalen, ze een toelage te verstrekken (gehuwden meer dan ongehuwden) en een
tegemoetkoming in de reiskosten. Ze moesten wel zelf hun boeken betalen. De cursussen
dienden uiterlijk op 1 april 1955 te starten, zodat de eerste nieuwe onderwijzers per
1 september 1956 konden beginnen. Geschat werd dat dit ongeveer vijfhonderd onderwijzers
extra zou opleveren.
In 1956 vond een eerste evaluatie plaats (Ministerie van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen,
1956). Daaruit blijkt dat de belangstelling voor de spoedcursussen de
verwachtingen ver overtrof, want de cursussen telden ruim 1.900 leerlingen. De verwachting
was dat er ten minste 1.800 de akte van bekwaamheid zouden behalen.
Verder werd in 1956 besloten af te zien van het idee kleuterleidsters in te zetten in de
eerste twee jaar van het lager onderwijs. Bovendien beloofde de minister een wijziging
van de Lager Onderwijswet, zodat gehuwde onderwijzeressen niet meer ontslagen
hoefden te worden en gehuwde onderwijzeressen in vaste dienst konden blijven.
Sommige van deze maatregelen zijn door de tijd ingehaald en hebben geen betekenis
meer voor bestrijding van het huidige lerarentekort, zoals gehuwde vrouwen in dienst
houden en vrijstelling voor militaire dienst. Het idee van de genoemde spoedcursus is
echter goed te verenigen met de trajecten voor zij-instromers en met werkplekleren.
Uit de opzet van zo’n spoedcursus kunnen we evenwel ook de conclusie trekken dat
het goed is mensen eerst een meer theoretisch gerichte introductie te geven op het
beroep, alvorens ze voor de klas te zetten. In de financiële regeling zie ik ook een overeenkomst
tussen zij-instromers en de ‘spoedcursisten’ uit 1955. Daarnaast is ook tegenwoordig
de inzet van (flexibel) gepensioneerden zeker de moeite van het overwegen
waard.
3.2 Lange termijn
Voor bestrijding van het lerarentekort op langere termijn is een combinatie van onderwijsexterne
en onderwijsinterne maatregelen nodig. Belangrijk zijn waarschijnlijk de
maatregelen die in relatie staan tot verbetering en modernisering van de arbeidsvoorwaarden,
56 die het leraarsberoep weer voldoende aantrekkelijk maken en het imago
beslissend verbeteren, 57 en gedeeltelijk daarmee verbonden zaken als verruiming van
toetredingsmogelijkheden, goed personeelsbeleid en arbeidsorganisatie (functiedifferentiatie,
kwaliteit van de arbeid en loopbaanontwikkeling). Oplossingen van het lerarentekort
kunnen inhoudelijk aansluiten op wat er de afgelopen jaren gebeurd is in het
kader van de innovatiemiddelen pabo’s, het Educatief Partnerschap (Onderwijsraad,
2000a, 2000b; Van den Dool et al., 2001) en het Convenant lerarenopleidingen wetenschappelijk
onderwijs (ULO-convenant). Ik merk hierbij op dat het project Educatief
Leraar worden: ‘under construction’?
23