Leraar worden:'under construction'? - Open Universiteit Nederland

58
Gezien het voorafgaande zijn professionele leergemeenschappen, bijvoorbeeld de
‘communities of practice’ die het leren in de organisatie bevorderen, zeer bruikbaar.
Andriessen (2002) refereert in dit opzicht aan ervaringen bij Unilever en noemt een
aantal succesfactoren, zoals maak onderscheid tussen heldere rollen en verantwoordelijkheden,
houd rekening met verschillende organisatieculturen, omschrijf het domein
(de ‘practice’) goed en overzichtelijk en organiseer de onderlinge contacten zorgvuldig.
116 Deze en soortgelijke bevindingen (zie bijvoorbeeld Aune, 2002) zijn zeer
dienstig bij het nader vormgeven van professionele leergemeenschappen zoals ik die
voor ogen heb voor de werknemer in het onderwijs. Die passen ook goed in een integrale
benadering van een leven lang leren, waarin een duidelijke verruiming te constateren
is van de traditionele, verengde bedrijfsgerelateerde scholing (Ministerie van
Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen, 2001a; Groot & Maassen-van den Brink, 2002).
De virtuele professionele leergemeenschappen zullen deels een gesloten karakter hebben,
en deels een open karakter in die zin dat zij ook gebruikmaken van internet.
Daarmee komt een vaardigheid in beeld die in e-learning (Arentsen et al., 2001) nog
wel eens over het hoofd wordt gezien, namelijk in het chaotische informatieaanbod
waardevolle en waardeloze informatie kunnen scheiden. De Onderwijsraad (2003c, p. 9)
zegt daarover:‘Het is dan ook van belang dat lerenden toegerust worden om ‘’filtervaardigheden’’
te ontwikkelen: een metavaardigheid inhoudende het omgaan met veel, verwarrende,
complexe en nieuwe informatie van sterk variërende kwaliteit.’ Zelf noem ik
deze vaardigheid kennismanagement van de lerende.
Bij het inrichten van de virtuele professionele leergemeenschappen voor beroepsuitoefenaren
in het onderwijs kan een beroep gedaan worden op de ervaring die de Open
Universiteit Nederland heeft opgedaan met virtuele bedrijven. Een virtueel bedrijf is
een onderwijsconcept voor competentiegericht leren in een gesimuleerde omgeving.
Door gebruik van ict kunnen studenten als medewerkers van een virtueel bedrijf samen
werken en samen leren aan de hand van bijvoorbeeld authentieke taken. De deelnemers
vervullen in projectgroepen hun specifieke rollen. De taken die daarvoor uitgevoerd
moeten worden, doen een beroep op de te ontwikkelen expertise. Coaching
ondersteunt de studenten in hun rol. Waar nodig wordt kennis ontsloten die vereist is
om de taak uit te voeren. Assessment en terugkoppeling zorgen voor reflectie op uitvoering
van de taak. 117 Een aspect waarmee we bij dit soort virtuele samenwerking terdege
rekening moeten houden, is de sociale component van het leren van leraren
(Tharp & Gallimore, 1988). In de toepassing van ict wordt dit sociale aspect soms verwaarloosd
(Dreyfus, 2001; Wegerif, 1998). Wellicht kan ‘blended learning’ hier uitkomst
bieden (Bastiaens et al., 2002b; Mulder, 2002). Dan is er afwisselend sprake van individueel
leren, face to facebegeleiding en groepsleren in een ict-setting. In feite is dat bij de