Th&ma Hoger Onderwijs 2021-2

More documents

Recommendations

Info

TH MA 2-21Een leven lang ontwikkelenInitieel en postinitieelHet CBS (Centraal Bureau voor de Statistiek) definieert‘initieel onderwijs’ als het onderwijs dat iemand oorspronkelijkin het voltijdonderwijs volgt voordat hij dearbeidsmarkt betreedt. Onder ‘postinitieel onderwijs’verstaat het CBS het onderwijs dat volgt op het initiële,dus ná het betreden van de arbeidsmarkt, bijvoorbeeldeen cursus of een deeltijdopleiding. Uitgangspunt isdan dat de student zijn initiële onderwijsloopbaan in hetpubliek bekostigde bestel volgt (zie hierna), en dat daarnasprake is van postinitieel, privaat gefinancierd onderwijsin de vorm van scholing en trainingen buiten hetpublieke bestel.Dit lijkt helder, maar bij nader inzien is het onderscheidtussen initieel en postinitieel toch enigszins ambigu.Ten eerste is het zo dat jongeren vaak al vanaf hun zestiende‘de arbeidsmarkt’ betreden in de vorm van eenbijbaan en daarnaast een opleiding volgen in het mbo ofhoger onderwijs. Bovendien zijn er jongeren die tussenhet voortgezet en het vervolgonderwijs of tussen eenbachelor- en masteropleiding even stoppen met ‘school’.Noemen we het onderwijs daarna dan nog steeds ‘initieel’?En wat met de jongen die 4 havo niet afmaakt,maar op 28-jarige leeftijd toch weer door wil met leren?Het onderwijsprogramma dat hij dan ‘postinitieel’ volgt,is inhoudelijk identiek aan dat van de zestienjarige dievoor de eerste keer 4 havo doet.Publiek en privaatHet onderscheid tussen initieel en postinitieel raakt eveneensaan een wezenlijke grens in overheidsverantwoordelijkheid:de overheid dient te zorgen voor een publieken toegankelijk onderwijsbestel waarbinnen mensen hunrecht op onderwijs kunnen verwezenlijken. Daarondervalt dan in ieder geval het funderend onderwijs, en overigensook een stelsel van beroeps- en hoger onderwijs.Dus ‘initieel’ is aan de overheid en wordt publiek bekostigd,en ‘postinitieel’ is aan de markt, met financiering uitandere bronnen.Dit lijkt verhelderend, maar is het op de keper beschouwdniet. Want er zijn ook trajecten ‘postinitieel’ die publiekebekostiging ontvangen, zoals duale opleidingstrajecten inhet mbo en studies hoger onderwijs aan de Open Universiteit.En er zijn ‘initiële trajecten’ die je op de markt vanerkende of aangewezen 14 aanbieders kunt volgen, denkbijvoorbeeld aan een zeventienjarige studente die ervoorkiest haar kappersopleiding bij een erkende aanbieder tevolgen en niet bij het roc (regionaal opleidingencentrum).Ook op het niveau van aanbieders kun je in het onderwijsbestelgeen duidelijk onderscheid maken tussen‘publiek’ en ‘privaat’. Publiek bekostigde aanbieders inhet hoger onderwijs en mbo zijn ook in de gelegenheidom erkende opleidingen aan te bieden voor de postinitiëlemarkt. Veruit de meeste publiek bekostigde aanbiedersdoen dat ook, zij het dat hun aanbod vaak nietde flexibiliteit en het volume heeft van dat van de ‘echte’erkende aanbieders zoals NCOI.Staatssteun en mededingingHet mbo en het hbo dragen als stelsels van bekostigdeaanbieders een gesloten karakter: er komen in beginselgeen nieuwe publiek bekostigde instellingen bij. Bekostigdeaanbieders kunnen wel erkende opleidingen aanbieden,maar erkende aanbieders kunnen in ons bestel nietin aanmerking komen voor publieke bekostiging. 15 Dezesituatie kan twee vragen oproepen in het licht van regelsover staatssteun en mededinging.Ten eerste: komt het aldus publiek en voor onbepaaldetijd bekostigen van een zeer select gezelschap van rechtspersonenniet neer op ‘staatssteun’, en is dat niet verboden?Europese rechters hebben zich eerder over dit soortvragen uitgesproken en hanteren daarbij een onderscheidtussen ‘sociale’ en ‘economische activiteiten’. Het zorgdragen voor een publiek toegankelijk onderwijsbestelgeldt als een sociale en niet als een economische activiteit.Zolang rijksbekostiging ‘in hoofdzaak’ de kurk iswaarop de onderwijsactiviteit drijft, is er geen sprake vaneen economische activiteit, en dus ook niet van staatssteun.Het is overigens wel zaak dat bekostigde instellingenhun erkende, marktgerelateerde onderwijsaanbod inde boekhouding afzonderen van de publieke geldstroom.In het licht van dit soort regels is het begrijpelijk datbestuurders van bekostigde instellingen soms wat huiverigzijn om vol voor flexibilisering van het aanbod ‘op demarkt’ te gaan.Ten tweede: betekent het onderscheid tussen ‘markt’en ‘overheid’ tegelijkertijd ook het onderscheid tussenconcurrentie en geen concurrentie? Het korte antwoordis: nee. Dit valt ook af te leiden uit het vrij recente oordeelvan de ACM over de fusie van NCOI met LOI. De ACMconstateerde in die zaak dat er ondanks de fusie meerdan genoeg concurrentie overblijft, mede dankzij devoor studenten beschikbaar blijvende publiek bekostigdeonderwijsaanbieders – die tevens erkende opleidingen inde markt zetten. De ACM zegt hiermee dat het bekostigdonderwijs (een sociale activiteit) concurrerend kan zijnmet het erkende onderwijsaanbod (een economischeactiviteit).18
Een leven lang ontwikkelenTH MA themahogeronderwijs.orgDit van rijkswege toegekende budget kun je volgens decommissie aanvullen met bijvoorbeeld een transitievergoeding,of met maandelijkse, via een cao afgesproken stortingenvan de werkgever. De werkende kan zelf over het budgetbeschikken en kan dit besteden in beroepsgerichte opleidingen,waarbij de onderdelen van die opleidingen stapelbaarmoeten zijn tot een diploma. Een onafhankelijke instantiecertificeert het aanbod dat hij met het budget kan ‘kopen’,en aanbodfinanciering vermijd je op deze manier, aldus decommissie.Het rapport van de commissie heeft overigens inmiddelswel zijn weg gevonden – tenminste, als we mogen afgaanop de verkiezingsprogramma’s van de grootste politieke partijen,die waarschijnlijk een nieuw kabinet zullen vormen.Zo schrijft de VVD over het introduceren van een persoonlijkeleerrekening voor iedere werknemer, gevoed uit bijdragenvan overheid en werkgevers. Het CDA wil leerrechtenvoor de hele beroepsbevolking invoeren, waarbij de overheidvoor in ieder geval lager- en middelbaar opgeleiden de leerrechtenfinanciert. En D66 zet in op een ontwikkelingsbudgetvoor elke leerling vanaf zestien jaar, waarvan het volumeafhangt van de lengte van de initiële opleiding.Tegen de achtergrond van deze programma’s is het dusniet ondenkbaar dat een regeerakkoord een alinea met dezevoornemens zal bevatten. Dat kán de opmaat zijn tot eennieuwe impuls in het beleid op het gebied van een levenlang ontwikkelen.Volatiele vraagMaar met een nieuw regeerakkoord en zo’n paragraaf overindividuele ontwikkelbudgetten is het pleit helaas nietbeslecht. Want de vraag is dan nog steeds: waar mag de werkendedit budget al dan niet gaan besteden? Ook bij erkendeaanbieders in het hoger onderwijs? Dat ligt niet direct in derede, waar het het publiek bekostigde deel van dat budgetbetreft. Immers, zo zagen we hiervoor: zo’n bestedingkrijgt waarschijnlijk te maken met de Europese regels rondstaatssteun.Tegelijkertijd is niet helder of en in hoeverre de bekostigdeinstellingen in het hoger onderwijs ‘klaar’ zijn voor eeninflux van de waarschijnlijk zeer volatiele vraag van legioonderwijsvragers vanuit heel divers werkend Nederland.En als die gereedheid er niet of niet voldoende is, gaat eennieuwe bewindspersoon er dan op korte termijn toe overpublieke delen in de budgetten beschikbaar te stellen, alsdie naar waarschijnlijkheid niet tot een besteding gaankomen? Waarschijnlijk niet. Het ligt dan eerder in de rededat de overheid bijvoorbeeld een projectencarrousel of eennieuw experiment uit de kast trekt waarmee ze eerdere ervaringenherhaalt. Dat draagt nu eenmaal een minder grootpolitiek afbreukrisico met zich.Tenzij... instellingen in het bekostigde bestel alsnog echtde handen ineenslaan. Die voornemens en signalen zijn er.Nu nog de realisatie.Chiara Gomesis onderzoeksassistent aan de Vrije Universiteit Amsterdam enbeleidsmedewerker bij PGGMRenée van Schoonhovenis hoogleraar onderwijsrecht aan de Vrije Universiteit AmsterdamFrans de Vijlderis lector Goed Bestuur en Innovatiedynamiek inMaatschappelijke Organisaties aan HAN University of AppliedSciencesNoten1 Het gebruik van de term ‘een leven lang (of levenslang) ontwikkelen’ (LLO) is vanrecente datum. Tot enkele jaren geleden was het gebruikelijk om te spreken van ‘eenleven lang (of levenslang) leren’ (LLL).2 In de Angelsaksische wereld ook wel bekend onder de term co-operative education.3 Tot 1982 kende het wetenschappelijk onderwijs geen onderscheid tussen voltijds endeeltijds onderwijs.4 Heffen, O. van, Maassen, P., Verhoeven, J., Vijlder, F.J. de & De Wit, K. (1999). Overheid,hoger onderwijs en economie. Ontwikkelingen in Nederland en Vlaanderen. Utrecht:Lemma.5 Tieben, B. (2008). Wegen naar dynamiek in het hoger onderwijs, SEO-rapport nr. 2008-86.Amsterdam: SEO.6 OESO (2008). Reviews of Tertiary Education – The Netherlands.7 Wetenschappelijke raad voor het regeringsbeleid (2013). Naar een lerende economie.Investeren in het verdienvermogen van Nederland. Amsterdam: WRR. Adviescommissie‘Flexibel hoger onderwijs voor werkenden’ (2014). Flexibel hoger onderwijs voor volwassenen.Den Haag.8 Zie voor een indruk onder meer: Westerhuis, A. & Dungen, M. van den (2011). Leren &Werken; de balans opgemaakt. Integrale eindrapportage van de monitoring voor PLW.Den Bosch/Utrecht: ECBO.9 Wintels, M. (2016). Leven Lang Leren in het bekostigd HBO. In: Vereniging Hogescholen(2016), Bijdragen aan beschaving. Hoger onderwijs als fundament. Liber Amicorum Adde Graaf. Den Haag, pp 164-169.10 Adviescommissie ‘Flexibel hoger onderwijs voor werkenden’ (2014). Flexibel hogeronderwijs voor volwassenen. Den Haag, p. vi.11 Mulder, F, Leijnse, F. & Janssen, B. (2007). De Netwerk Open Hogeschool. Een stapsgewijzeinnovatie en schaalsprong in het hbo. Heerlen: Open Universiteit.12 Zie daarover de site van ACM, www.acm.nl/nl/publicaties/ncoi-mag-loi-overnemen-concentratiebesluit13 Zie onder meer De Groene Amsterdammer, www.groene.nl/artikel/de-prijs-van-scholing14 Erkend (mbo) en aangewezen (hoger onderwijs) onderwijsaanbod wordt niet bekostigd,maar kent wel de bevoegdheid om diploma’s krachtens de Wet educatie en beroepsonderwijs(WEB) respectievelijk de Wet op het hoger onderwijs en wetenschappelijkonderzoek (WHW) te verstrekken.15 Dit is bezien vanuit de positie van erkende aanbieders in strijd met het beginsel van hetbieden van gelijke kansen, dat enkel is toegestaan met een terdege inhoudelijke argumentatiedoor de wetgever – die tot op heden is uitgebleven.19
Page 1 and 2: WWW.THEMAHOGERONDERWIJS.ORGTH MAHOG
Page 3 and 4: Een leven lang ontwikkelen22021
Page 5 and 6: inhoudTH MAthemahogeronderwijs.orgE
Page 7 and 8: Een leven lang ontwikkelenTH MA the
Page 17: Een leven lang ontwikkelenTH MA the
Page 69 and 70:
Een leven lang ontwikkelenTH MA the
Page 71 and 72:
Page 73 and 74:
Page 75 and 76:
Page 77 and 78:
Page 79 and 80:
TH MA themahogeronderwijs.orgMet ee
Page 81 and 82:
Het rad vanongelijkheidOrhan Agirda
Page 83 and 84:
De echte prijsvan hogeronderwijsNan
Page 85 and 86:
Synthese vansynthesesMalcolm Tight:
Page 87 and 88:
MinisterschapmetbeperkingenJet Buss
Page 89 and 90:
De hoogtevan de latRob Kickert: Rai
Page 91:
Maar vóór hetzover is moet de opl
show all

Th&ma Hoger Onderwijs 2021-2

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?