Th&ma Hoger Onderwijs 2021-2

Een leven lang ontwikkelen
TH MA themahogeronderwijs.org
Levenslang ontwikkelen maakt volwassenen, en dus ook onderwijsprofessionals, weerbaarder tegen onverwachte
gebeurtenissen. Volgens Sofie Cabus en Goedroen Juchtmans kan het hoger onderwijs een belangrijke rol spelen in de
professionalisering van leraren.
Laat ook de leraar leren
De Vlaamse en de Nederlandse aanpak
Sofie Cabus & Goedroen Juchtmans
KU Leuven, Universiteit Maastricht
D
e deelname aan formeel en niet-formeel leren
(levenslang ontwikkelen (LLO) of scholingsparticipatie)
onder leraren in Vlaanderen ligt een flink stuk
lager dan bij hun Nederlandse collega’s. Dat blijkt
uit de Labour Force Survey van de Europese Unie. 1 De
gemiddelde deelnamevoet aan levenslang ontwikkelen in
Vlaanderen tussen 2012 en 2018 is gelijk aan 10,4 procent
onder leraren in het basisonderwijs en 12,8 procent
onder leraren in het voortgezet onderwijs. Ter vergelijking,
de gemiddelde scholingsparticipatie onder de Vlaamse
beroepsbevolking over deze periode is 8,3 procent. De cijfers
van de scholingsparticipatie onder de Vlaamse beroepsbevolking
blijven over de laatste zes à tien jaar relatief stabiel.
Enkel onder leraren in het voortgezet onderwijs lijkt er een
inhaalslag plaats te vinden van 10,3 procent in 2012 naar
15,1 procent in 2018.
Leraren in het basisonderwijs in Nederland hebben over
de periode 2012-2018een gemiddelde scholingsparticipatie
van 34,8 procent. Dit stijgt tot 35,4 procent voor leraren in
het voortgezet onderwijs. Ter vergelijking, onder de Nederlandse
beroepsbevolking ligt de scholingsparticipatie over
dezelfde periode lager, namelijk 23,9 procent (eigen verwerking
van de Labour Force Survey, editie 2020). De ruwe
cijfers wijzen op een toename aan scholingsparticipatie
onder de Nederlandse beroepsbevolking met 2 procentpunten
van 22,5 procent in 2012 naar 24,5 procent in 2018.
Deze stijging in deelname aan levenslang ontwikkelen
tussen 2012 en 2018 is nog prominenter voor leraren,
met +2,9 procent onder leraren in het basisonderwijs en
+6,0 procent onder leraren in het voortgezet onderwijs.
We besluiten uit de cijfers van de Labour Force Survey dat
zowel in Nederland als in Vlaanderen levenslang ontwikkelen
onder leraren hoger ligt dan geobserveerd onder de
brede beroepsbevolking. Dat is uiteraard positief. Toch is het
opmerkelijk dat de scholingsparticipatie onder Nederlandse
leraren tot drie keer zo hoog ligt als de scholingsparticipatie
onder Vlaamse leraren. Uit deze ruwe cijfers en uit onderzoek
(Kyndt et al., 2011, 2016; Inspectie van het Onderwijs,
2013; Ballet et al., 2010; Merchie et al., 2016) blijkt dus dat
er ruimte is voor verbetering van (de kennis over) de scholingsparticipatie
van leraren. De vraag is daarom welke rol
het hoger onderwijs zou kunnen spelen in de scholingsparticipatie
van leraren.
Theoretisch raamwerk
Om deze vraag te beantwoorden vertrekken we vanuit een
theoretisch raamwerk gebaseerd op de literatuur. Centraal
uitgangspunt van het raamwerk is dat het hoger onderwijs
een belangrijke rol kan vervullen bij de organisatie of
uitvoering van professionaliseringsactiviteiten voor leraren.
Dit uitgangspunt is vrij uniek. Er is immers weinig
aandacht voor de bijdrage van het hoger onderwijs in de
continue om- en bijscholing van zittende leraren tot kwaliteitsvolle
of effectieve leraren (Glewwe et al., 2013; Evans &
Popova, 2016; Burroughs et al., 2019).
Uit het beperkte aantal studies komt een tweede uitgangspunt
naar voren, namelijk dat het hoger onderwijs vooral
een rol zou kunnen spelen in de professionalisering van het
leren van zittende leraren. In studies over levenslang ontwikkelen
groeit er wetenschappelijke consensus over het
belang van die professionele ondersteuning van leraren.
67