Th&ma Hoger Onderwijs 2021-2

Een leven lang ontwikkelen
TH MA themahogeronderwijs.org
Ergens voor je 25ste een diploma halen en tot je pensioen teren op die kennis, dat kan niet meer. De wereld verandert
simpelweg te snel. Wie een jaar geleden nog KLM-stewardess was, moet nu nadenken over een baan in de zorg.
En hoeveel caissières telt uw supermarkt nog? Internationaal gezien blijft Nederland achter met, wat heet, ‘een leven lang
ontwikkelen’. Dat kan anders, zegt expert Radboud Dam.
Elma Drayer
H
ij heeft een passie voor leren, ontwikkelen en onderwijs.
Daarom is hij, zoals hij zelf zegt, gefascineerd
door LLO, kort voor een leven lang ontwikkelen.
‘Het is zowel een persoonlijke opgave als een professioneel
en maatschappelijk vraagstuk. Dat maakt het enorm
interessant.’
Alweer zo’n tien jaar geleden stuitte hij min of meer per
ongeluk op het onderwerp. ‘Ik was opleidingsmanager, toen
we op de Hogeschool van Amsterdam begonnen met de
studie toegepaste psychologie. Het was een nieuwe opleiding,
die niet voorbereidt op een specifiek beroep maar met een
curriculum dat waardevol is voor veel sectoren en branches.
Ik merkte dat een aantal organisaties en ondernemingen
onderdelen daaruit interessant vond als aanvullende kennis
voor hun medewerkers. Denk aan colleges over gedragsbeïnvloeding
en -beoordeling voor bijvoorbeeld marketeers,
mensen in de gezondheidszorg en recruiters. Binnen de
hogeschool wisten we niet hoe we die professionals konden
helpen, en dan ook nog op zo’n manier dat het paste bij
onze publieke taak. Toen ben ik gaan bedenken hoe we ons
konden richten op bijscholing, opscholing en nascholing.’
Een van de eerste rapporten waarmee Radboud Dam professioneel
te maken kreeg, is alweer bijna acht jaar oud: Naar
een lerende economie van de Wetenschappelijke Raad voor
het Regeringsbeleid. ‘Destijds werd een leven lang leren,
zoals het toen nog heette, vooral gezien als een tweede
opleiding die ervoor moest zorgen dat mensen konden blijven
meedoen in de kenniseconomie. Iets later ontstond het
idee: als we niet genoeg investeren in de ontwikkeling van
kwetsbare groepen op de arbeidsmarkt, dan wordt het door
automatisering en kunstmatige intelligentie moeilijk om die
mensen aan het werk te houden. In de afgelopen vijf jaar
zie ik een verschuiving naar de sociale kant van het verhaal:
we willen toe naar een maatschappelijke cultuur waarin
een leven lang ontwikkelen besloten ligt.’ Inmiddels is LLO
een economisch, sociaal en onderwijskundig beleidsterrein
met veel landelijke aandacht en met stimuleringsregelingen
vanuit de regering en de Sociaal-Economische Raad.
Ooit heette het ‘een leven lang leren’. Wat is er veranderd?
‘De term ‘leren’ werd door sommigen ervaren als elitair.
Ik kan me daar wel iets bij voorstellen. Voor hogeropgeleiden
is ‘leren’ een fijn woord, maar voor mensen die
minder hoogopgeleid zijn staat leren vaak voor schools en
klassikaal. En dat dekt de lading niet. De O van LLO staat
namelijk voor veel meer dan leren in formeel onderwijs;
die kan ook omvatten wat je op de werkvloer doet, of in je
privéleven.’
Internationaal gezien staan we er niet zo best op: slechts weinig
Nederlanders en Vlamingen scholen zich bij. Hoe komt dat?
‘Het is geen gemakkelijke opgave, blijkt telkens weer uit
alle rapporten. Nederlanders en Vlamingen doen Europees
gezien bovengemiddeld veel cursussen binnen hun werk,
maar we blijven achter met diplomagericht onderwijs voor
volwassenen. We nemen impliciet aan dat werken hetzelfde
is als leren en ontwikkelen. Voor een deel is dat natuurlijk
ook zo, maar het is te weinig om je voor te bereiden op grote
veranderingen, zoals werk dat vernieuwt of wellicht helemaal
verdwijnt. Er is in dat kader ook nauwelijks sprake van
een leercultuur op de werkvloer.
‘Door corona is de prognose dat in de luchtvaart de
komende vijf jaar twintigduizend banen zullen verdwijnen.
‘De O van LLO staat
voor veel meer
dan leren in
formeel onderwijs’
9