Th&ma Hoger Onderwijs 2021-2

Een leven lang ontwikkelen
TH MA themahogeronderwijs.org
De roep om flexibilisering
gaat hand in hand
met de noodzaak
van standaardisatie
is gericht dan passend is voor een open samenleving en
economie als de Nederlandse. In meerdere landen om ons
heen zien we immers vergelijkbare bewegingen, waarvan
we kunnen leren. En ook de Europese Commissie ziet
goede kansen om met een Europese aanpak van microcredentials
ruimere leermogelijkheden en een grote rol van
instellingen voor hoger onderwijs en beroepsonderwijs
en -opleiding bij een leven lang leren tot stand te brengen.
19 Des te belangrijker dat het hoger onderwijs snel de
volgende stappen zet met een verdergaande flexibilisering
van deelname- en aanbodcondities voor het onderwijs aan
professionals, het LLO. Veel voorwerk is gedaan, nu is het
tijd om door te pakken. Hoogste tijd voor de doorbraak die
al langer wordt bepleit. 20 Les jeux sont faits.
Ondertussen gaan de ontwikkelingen in een snel tempo
verder. De introductie van de STAP-regeling (Stimulans
Arbeidsmarktpositie) werpt haar schaduw vooruit en dwingt
de hogescholen tot versnelde keuzes over de wijze waarop
zij hun onderwijs aan professionals vorm willen geven en in
de markt willen zetten. 15 Het zijn keuzes die ook ingrijpende
gevolgen kunnen hebben voor de inrichting van de interne
informatiehuishouding.
Verder zal het hoger onderwijs de komende periode experimenteren
met microcredentials. Hogescholen en universiteiten
gaan samen, onder de vlag van het Versnellingsplan
onderwijsinnovatie, verkennen hoe instellingen de professionals
beter kunnen bereiken door het onderwijs in kleinere
eenheden aan te bieden en daarvoor microcredentials toe te
kennen: gevalideerde en beveiligde onlinecertificaten voor
behaalde leerresultaten. 16 Zo wordt het aantrekkelijker voor
professionals om zich via het hoger onderwijs te specialiseren,
bij te scholen of om te scholen. In beginsel dus zowel
in de sfeer van de horizontale als de verticale leerrechten.
En tot slot mag ook het recente bestuursakkoord over de
lerarenopleidingen niet ongenoemd blijven. Daarin staat
de wens centraal om de lerarenopleidingen zo in te richten
dat met flexibele opleidingstrajecten ruimte ontstaat voor
gepersonaliseerde leerroutes. 17
Het is bij dit alles van groot belang dat professionals hun
eigen portfolio aan gevalideerde leerresultaten digitaal
kunnen beheren en delen, en in de toekomst mogelijk
ook hun persoonlijke leerrekening. Daarvoor ontplooit
OCW in samenwerking met SURF, de onderwijskoepels
en de studentenbonden de nodige initiatieven, zoals
EDUmij. 18 Het maakt duidelijk dat met de roep om flexibilisering
de noodzaak van standaardisatie hand in hand gaat.
Dat vraagt om meer samenwerking binnen het hbo en in de
hele onderwijsketen.
Verdere flexibilisering
Er is, kortom, veel in beweging. Dat is overigens geen
typisch Nederlands verschijnsel, al kunnen we ons niet aan
de indruk onttrekken dat bij ons de blik meer naar binnen
Aldert Jonkman
is coördinator onderwijsbeleid bij de Vereniging Hogescholen
Deze bijdrage is op persoonlijke titel geschreven.
Noten
1 Graaf, A. de (2016). ‘Hogescholen voor een lerend leven: tijd voor een doorbraak’. Den
Haag: Vereniging Hogescholen.
2 De groei zit voor een belangrijk deel in de relatief nieuwe Associate degree-opleidingen,
tweejarige opleidingen die in een duidelijke behoefte blijken te voorzien.
3 Sinds enkele jaren bestaat in Nederland de voorkeur voor de term Leven Lang Ontwikkelen
boven Leven Lang Leren. Deze term benadrukt dat volwassenen op veel verschillende
manieren, in uiteenlopende contexten en met veel verschillende oogmerken leren:
formeel/informeel, op ‘school’/op de werkplek, gericht op de loopbaan/gericht op de
persoonlijke ontwikkeling, en in alle mogelijke combinaties daarvan.
4 Bijvoorbeeld SEO Economisch Onderzoek in opdracht van NRTO, MBO Raad, VNO-
NCW en MKB Nederland: Leerrechten doorgerekend, juni 2019; Commissie-Borstlap, ‘In
wat voor land willen wij werken? Naar een nieuw ontwerp voor de regulering van werk’,
januari 2020; Rijksoverheid, BMH 5: ‘Ongekend talent’, april 2020; Platform Toekomst
van Arbeid, ‘Investeren in mensen’, juni 2020; MBO Raad/VH/VSNU, ‘Een Leven Lang
Ontwikkelen voor iedereen’, september 2020.
5 Ron Bormans, ScienceGuide, 10 januari 2013.
6 ‘Flexibel hoger onderwijs voor volwassenen’, adviesrapport commissie-Rinnooy Kan.
Ministerie van OCW, maart 2014. In een interview met Trajectum (onafhankelijk journalistiek
platform voor Hogeschool Utrecht) stelde Rinnooy Kan dat ‘het erger was dan ik
dacht(...). Het deeltijdonderwijs is gewoon niet aantrekkelijk genoeg. Het is een zwak
punt in Nederland.’
7 Tussenevaluatie experimenten vraagfinanciering en flexibilisering deeltijd en duaal hoger
onderwijs, ResearchNed, maart 2019.
8 Lippe, T. van der (2021). Waar blijft mijn tijd? Amsterdam: Prometheus.
9 ‘Hogescholen en een Leven Lang Leren’, advies werkgroep LLO. Vereniging Hogescholen,
september 2017.
10 Toolkit LLO, www.vereniginghogescholen.nl/Toolkit%20LLO
11 Zie: www.vereniginghogescholen.nl/fastswitch.
12 Het is teleurstellend dat de minister van OCW de grens voor flexibilisering van het LLO
trekt bij het introduceren van het werken met leeruitkomsten. Voor verdergaande oplossingen
verwijst zij kortweg naar het contractonderwijs, zie p. 9 van de ‘Bijlage Stand van
zaken thema’s strategische agenda hoger onderwijs en onderzoek en Wetenschapsbrief’
bij de Kamerbrief van minister Van Engelshoven van 22 maart 2021. Een aankondiging
van een verkenning naar verdere mogelijkheden voor een flexibeler LLO was wel het
minste dat op zijn plaats was geweest.
13 ‘Maak hbo-onderwijs breder toegankelijk voor mensen die aan het werk zijn’, position
paper Vereniging Hogescholen, april 2021. www.vereniginghogescholen.nl/
kabinetsformatie2021_leven_lang_ontwikkelen
14 Zie ook ‘Een Leven Lang Ontwikkelen voor iedereen’ (MBO Raad/VH/VSNU, september
27