Th&ma Hoger Onderwijs 2021-2

TH MA 2-21
Een leven lang ontwikkelen
Het risico bestaat dat
hogescholen zich op
langere termijn bedreigd
zien in hun voortbestaan
gediplomeerden produceert. Helemaal in lijn dus met de
maatschappelijke evoluties.
We kiezen er doelbewust voor om te spreken over ‘een leven
lang leren’ en niet over ‘levenslang leren’. Niet alleen heeft
‘levenslang’ een nogal bijzondere connotatie (tot levenslang
word je veroordeeld), het kan ook de indruk geven
dat je mensen de rest van hun leven geregeld terug in het
klassieke onderwijs onderdompelt. Leven lang leren sluit
trouwens ook beter aan bij de internationale term life long
learning.
Een leven lang leren is essentieel om kwetsbare groepen,
die vandaag in de marge van de arbeidsmarkt opereren (en
vaak langs de zijlijn staan), mee te integreren en zo diversiteit,
maatschappelijke integratie en – met een ouderwets
maar zeer actueel woord – volksverheffing niet alleen met
woorden te belijden, maar ook om te zetten in de praktijk.
Vandaag laten we immers nog al te veel talent onbenut.
Wetende dat de demografische evolutie in Vlaanderen er
op termijn zal toe leiden dat bijna zeshonderdduizend
vacatures niet ingevuld zullen geraken, en dat dat heus niet
allemaal geautomatiseerde banen kunnen worden (denk
maar aan vorming, zorg, intellectuele beroepen, ambachten
et cetera), dan weten we dat het inzetten op een leven lang
leren de enige mogelijkheid is om onze welvaart ook op termijn
te verzekeren.
Niet een-twee-drie
Het hoeft geen betoog dat het opzetten van trajecten rond
een leven lang leren die buiten de traditionele kaders
werken, iets zeer ambitieus is en dat we dit niet een-tweedrie
zullen verwezenlijken. De financieringsstromen in
het Vlaamse hoger onderwijs zijn hoofdzakelijk gericht
op de doelgroep van generatiestudenten en zijn momenteel
helemaal niet voorzien op een dergelijke aanpak en
de daaraan verbonden doelgroep(en). Deze aanpak vereist
overigens ook het wegwerken van schotten tussen de
diverse instellingen (en binnen de instellingen zelf), zowel
binnen het hoger onderwijslandschap als met de andere
onderwijsniveaus. Een leven lang leren begint namelijk in
de kleuterschool en eindigt nooit.
De Vlaamse hogescholen doen het qua studentenaantallen
beter dan ooit tevoren. Toch mogen we ons hierdoor niet in
slaap laten wiegen. Het risico bestaat immers dat de hogescholen
in hun huidige vorm zich op middellange termijn
bedreigd zien in hun voortbestaan.
Het verlies van het de facto monopolie op kennis is ongetwijfeld
een van de belangrijkste drijvers achter deze evolutie.
De wereld is vandaag hypergeconnecteerd. Op elke
vraag kun je online bijna ogenblikkelijk een antwoord
vinden. Augmented reality en kunstmatige intelligentie
nemen functies over, algoritmes kennen ons stilaan beter
dan wijzelf.
Dit betekent ook dat de overdracht van kennis en inzicht,
alsook het uitreiken van kwalificaties, niet langer het exclusieve
terrein zijn van de klassieke hogeronderwijsinstellingen.
Ze zijn al zeker niet meer plaatsgebonden. Het volgen
van een onlinecursus in de Verenigde Staten, Japan of
Australië is vandaag perfect mogelijk, met gecertifieerde
getuigschriften en alles erop en eraan. Private opleidingsaanbieders
en buitenlandse spelers zijn steeds actiever op
de opleidingsmarkt, vaak met zeer sterk arbeidsmarktgerichte
opleidingen en kwalificaties, die een onmiddellijke
inzet op de arbeidsmarkt garanderen. Daarnaast richten ook
andere (semi-)overheidsspelers zich op de markt van opleidingen
en vormingen, en dan zeer specifiek op het segment
van de om-, bij- en herscholing. Ook hier evenwel vaak in
functie van een veranderende arbeidsmarkt.
In een steeds sneller draaiend systeem van wijzigende compententiebehoeften
kan het klassieke hoger onderwijs moeilijk
of niet volgen. De structuren laten dit eenvoudigweg
niet toe. Vraag is evenwel of dit überhaupt een probleem is.
Hogeronderwijsinstellingen mogen zich niet laten verleiden
om outputgerichte opleidingsfabrieken te worden, louter
gericht op het afleveren van bruikbare werknemers.
Holistische benadering
Het hoger onderwijs moet zich profileren als breed vormend,
om zo een fundament te leggen waarop het verder
kan bouwen. Een holistische benadering, streven naar
inzicht eerder dan naar reproductie van gegevens, creativiteit,
het connecteren met onze leefomgeving, en het leren
omgaan met en het oplossen van schaarste en beperkingen
moeten de unique selling proposition van het hoger onderwijs
worden. Het feit dat de hogescholen naast onderwijs ook
instaan voor (praktijkgericht) wetenschappelijk onderzoek
en maatschappelijke dienstverlening biedt een uitgelezen
kans om theorie, toepassing en real life met elkaar
te verbinden.
Hogescholen werpen zich in de komende jaren best op als
regisseurs van het vormingsaanbod voor volwassenen, als
regisseurs van een lerend ecosysteem. Dat betekent niet
dat zij het volledige aanbod zelf moeten organiseren of
52