Th&ma Hoger Onderwijs 2021-2

Een leven lang ontwikkelen
TH MA themahogeronderwijs.org
zou willen combineren met een job… of om een recentelijk
gepensioneerde die aan zijn motor wil kunnen sleutelen:
als we als gemeenschap het levenslang leren echt willen
realiseren, dan moeten we ertoe komen dat eender wie om
welke reden dan ook een opleiding wil volgen, dat ook vlot
kan doen.
En met specifieke aandacht voor de kwetsbaardere volwassenen,
omdat we ervan mogen uitgaan dat er een substantiële overlap
bestaat tussen de laaggeschoolde subgroep die we veel
minder vaak zien terugkomen in de participatiecijfers in het
levenslang leren en de vrij grote groep van 19 procent van
de 16-65-jarigen die een laag probleemoplossend vermogen
heeft. Deze groep zit maatschappelijk in nauwe schoentjes,
vandaag al. De gevolgen voor hun persoonlijke levenssfeer
zijn erg groot. En de evoluties staan niet stil. Als we als
maatschappij niet effectiever gaan inzetten op competentieversterking
ook bij deze groep, dan zal deze enkel verder
achterop raken.
De sociologische evolutie 5 laat ook zien dat sociaal promoveren,
oftewel het opwerken naar een hogere sociale klasse,
in ons land moeilijker is geworden. En hoewel de globale
welvaart over de laatste dertig jaar is gestegen, is er toch
een substantiële toename van het aandeel personen in de
armste bevolkingsgroep: van 10 procent in 1985 naar 17 procent
in 2016, mensen die er ook moeilijker in slagen om uit
deze armste groep op te klimmen.
De maatschappelijke kost van laagvaardigheid, om het in
economische termen uit te drukken, is erg hoog. En die kost
zullen we alleen maar kunnen terugdringen door een lerende
samenleving te worden: door in te zetten op de competenties
van iedereen, zodat we zo veel mogelijk mensen aan
boord kunnen houden en zodat zo veel mogelijk mensen
erin slagen die trede op de sociale ladder op te klimmen. De
Vlaamse Regering formuleerde deze uitdrukkelijke ambitie
in haar visienota van vorig jaar, die de klinkende titel ‘De
Lerende Samenleving’ 6 kreeg. ‘Alle generaties en alle inwoners
dienen aangesproken te worden. Wanneer die sociale
en economische hefboom voor iedere burger mogelijk
wordt, wanneer de omkadering gefaciliteerd wordt, wanneer
We moeten de
mensen bereiken,
hen oproepen
we lerende organisaties vormen, wanneer hindernissen
worden weggenomen en innovatieve oplossingen worden
aangeboord, dan zal een lerende samenleving ook mogelijk
worden.’ 7
Een lerende samenleving is ambitieus, heeft honger naar
innovatie en voorziet stimuli om mensen op heel uiteenlopende
manieren tot leren te brengen. Dit impliceert dat in
een lerende samenleving het aanbod er is dat de leervraag
van ieder individu beantwoordt, dat we de wegen naar dat
aanbod bewegwijzeren en, ten derde, dat de volwassene
er, in welke fase van de levensloop ook, kan rekenen op de
nodige ondersteuning om de opleiding te kunnen volgen.
Maar daar zijn we dus vooralsnog niet.
Kleurrijk palet
Als we een blik werpen op het aanbod, dan kunnen we vaststellen
dat we in Vlaanderen, net zoals in Nederland, over
een heel kleurrijk palet aan opleidingen voor volwassenen
beschikken. Gaande van artistieke opleidingen, over socioculturele
vormingen, onderwijskwalificerende modulaire
opleidingen in het volwassenenonderwijs, opleidingen op
maat van volwassenen in het hoger onderwijs, tot beroepsopleidingen,
sectorale opleidingsinitiatieven, opleidingen
die opleiden tot uniformberoepen, opleidingen in het kader
van integratie van nieuwkomers, managementopleidingen
et cetera.
Een blik op de aanbieders van al die opleidingen geeft een
even breed en gevarieerd beeld. Er zijn publieke aanbodverstrekkers,
waaronder de hogescholen, universiteiten, centra
voor volwassenenonderwijs en de basiseducatie, politiescholen
et cetera, die in eerste instantie vanuit hun maatschappelijke
opdracht het algemeen belang dienen. En er
zijn heel wat (semi-)private initiatieven die zich op de vrije
markt begeven en veeleer economisch fungeren.
Om mensen die een opleiding wensen te volgen te ondersteunen
bestaan er ook tal van ondersteuningsmaatregelen:
begeleidingsinitiatieven, stelsels voor behoud van een uitkering,
opleidingsverlof, vrijstellingen van het betalen van de
opleidingskost, opleidingscontracten voor werkzoekenden
et cetera.
Maar een aantal belangrijke zaken ontbreekt. De motivatie
ontbreekt nog te vaak en mensen schatten de voordelen
van het investeren in leren niet altijd naar waarde. Er is een
shift nodig, een soort heel breed gedragen maatschappelijk
engagement om in te zetten op het levenslang leren, waarbij
we gericht investeren in het bieden van kansen. We moeten
de mensen bereiken, hen oproepen en uitdagen. Zo is er
ook nood aan een flexibel en beschermend statuut dat volwassenen
die een opleiding willen volgen, hun daartoe ook
de mogelijkheid geeft.
en uitdagen
31