Th&ma Hoger Onderwijs 2021-2

Een leven lang ontwikkelen
TH MA themahogeronderwijs.org
Programma of
interventie voor
leraren
Het resultaat van deze actie is een professionaliseringsactiviteit
voor leraren. Programma’s of interventies die speciaal
zijn ontwikkeld om de kwaliteit van de leraar te verbeteren,
kun je continu verbeteren en afstellen op de context van de
school. Dat zit nu impliciet in de theory of change.
Het hoger onderwijs kan professionaliseringsactiviteiten
introduceren om de implementatie te ondersteunen van
bijvoorbeeld nieuw cursusmateriaal voor de leerkracht
wiskunde of Nederlands, of van een nieuwe didactische
aanpak die leidt tot meer aandacht voor gendergelijkheid in
de klas. Om tot een effectieve implementatie komen is het
cruciaal dat de professionaliseringsactiviteit tot stand komt
in overeenstemming met de beste hedendaagse praktijken.
Ook dienen de professionaliseringsactiviteiten deel te zijn
van ‘een systeem’ dat ervoor zorgt dat instellingen op grote(re)
schaal leraren kunnen trainen.
Een voor de hand liggend systeem dat je zou kunnen
gebruiken om een professionaliseringsactiviteit op grotere
schaal te introduceren in het onderwijs, is het hoger
onderwijs (breed) of de lerarenopleiding (specifiek).
Het hoger onderwijs beschikt over de nodige ervaring om
(vernieuwend) cursusmateriaal of didactiek te doceren aan
(weliswaar student-)leraren. Bovendien kun je de onderwijsvernieuwing
of -verbetering in het hoger onderwijs in
het curriculum zelf implementeren. Als professionaliseringsactiviteiten
tot doel hebben het onderwijssysteem te
vernieuwen of te verbeteren om als dusdanig ook betere
(student-)leraren op te leiden, spreken we van aanbodgedreven
professionaliseringsactiviteiten (Masino & Niño-
Zarazúa, 2016).
Dit wil niet zeggen dat we ‘het systeem’ van de lerarenopleiding
in het hoger onderwijs simpelweg moeten kopiëren
naar zittende leraren. Dit is enkel interessant als de professionaliseringsactiviteit
geaccrediteerde certificaten of diploma’s
tot doelstelling heeft (bijvoorbeeld van bachelor naar
master). Bovendien is het ook in strijd met de laatste inzichten
over welke professionaliseringsactiviteiten effectief zijn,
Resultaten van
programma of
interventie
Ontwikkelen van
professionaliseringsactiviteit
voor
leraren
Systeem om
professionaliseringsactiviteit
op schaal te
onderwijzen aan
leraren (bv. HO)
Uitkomsten van
programme of
interventie
Doeltreffende
leraren
Impact
(lange termijn
doelsteling)
Leerprestaties
en/of welzijn
van leerlingen
verbeteren
Het ‘systeem’ van de
lerarenopleiding moet je
niet simpelweg kopiëren
naar zittende leraren
voornamelijk een-op-een professionele ondersteuning van
leraren (zie ook Maandag et al., 2017).
Het hoger onderwijs kan ook mee aan de wieg staan van
het uitdenken van een professionaliseringsactiviteit (of ‘systeem’)
in samenwerking met andere partners, zoals lokale
actoren die in scholen en met leraren werken in kader
van professionalisering, en de overheid (zowel lokaal als
nationaal). Het hoger onderwijs beschikt over hedendaagse
bewijsvoering rond ‘wat werkt’ (en ‘wat niet werkt’) om leerprestaties
te verhogen (onder anderen Hanushek & Rivkin,
2006; Burroughs et al., 2019). Professionals in het hoger
onderwijs beschikken wellicht over de meeste kennis hierover,
omdat ze toegang hebben tot databases met bestaande
literatuur of onderzoek ernaar kunnen verrichten.
Partnerschappen tussen het hoger onderwijs, lokale actoren
en de overheid zijn ook cruciaal om een andere reden.
De capaciteit van het hoger onderwijs is immers onvoldoende
om een-op-een professionele ondersteuning te
bieden aan leraren (zie boven). Dit is eerder een taak voor
de lokale actoren. Terwijl die zorgen voor de implementatie
van de professionaliseringsactiviteiten in de scholen, kan
het hoger onderwijs binnen dit partnerschap vanuit zijn
expertise wel instaan voor de bewijsvoering rond de professionaliseringsactiviteit
via monitoring en evaluatie en
het continu bijsturen van de activiteiten door actiegericht
onderzoek. Het hoger onderwijs kan zo mee zorgen voor de
kwaliteitsbewaking van de professionaliseringsactiviteiten.
Om dit partnerschap te doen uitgroeien tot een ‘systeem’
is de overheid best ook deel van dit partnerschap. De overheid
kan bouwen aan een strategische visie over welke pijlers
voor het onderwijs prioritair zijn (beslissing over waarin
leraren moeten professionaliseren). Hiertoe gaat ze in
dialoog met het onderwijs. Een andere belangrijke taak van
de overheid is zorgen voor een faciliterend kader dat in staat
is de betrokken actoren in het hoger onderwijs en lokaal te
verbinden, en dat leraren de mogelijkheid geeft om tijd vrij
te maken voor professionalisering.
Figuur 1 Hoe een programma of interventie voor leraren tot de langetermijndoelstelling
kan leiden (een ‘theory of change’ of TOC)
Met andere woorden: het hoger onderwijs kan een zeer
belangrijke rol spelen in de professionalisering van leraren.
69