Th&ma Hoger Onderwijs 2021-2

Een leven lang ontwikkelen
TH MA themahogeronderwijs.org
Dient het hoger onderwijs afgestudeerden af te leveren die direct inzetbaar zijn op de arbeidsmarkt, of is het eerder
zijn taak om studenten voor te bereiden op een leven lang leren? Volgens Dieter Verhaest zouden hogescholen en
universiteiten moeten streven naar een balans tussen die twee.
Klaar voor de start of nooit uitgeleerd?
Voorbereiden op een duurzame loopbaan
Dieter Verhaest
KU Leuven
D
e stelling dat het onderwijs in het algemeen en
het hoger onderwijs in het bijzonder onvoldoende
aansluiten bij de noden van de arbeidsmarkt is
gemeengoed in het publieke debat. Met de regelmaat
van de klok verschijnen rapporten, vaak geïnitieerd
vanuit het bedrijfsleven, de consultancywereld of internationale
organisaties, over tekorten aan geschikt personeel en
de poten tiële negatieve effecten op de productiviteit (World
Economic Forum, 2014; EESC, 2018). De cijfers over onvervulbare
vacatures lijken dan ook voor zichzelf te spreken.
Zelfs in het crisisjaar 2020, dat de sterkste daling in de
economische activiteit sinds de Tweede Wereldoorlog liet
optekenen, bleven tal van knelpunten overeind, zoals in de
technologische sector (VDAB, 2021).
Om de aansluiting met de arbeidsmarkt te versterken,
beheersen twee voorstellen van oplossingen het debat. Enerzijds
wordt in het publieke debat vaak gepleit voor een focus
op specifieke vaardigheden die de onmiddellijke inzetbaarheid
verhogen, bijvoorbeeld door de integratie van werkplekleren
in het curriculum. Anderzijds is er, gegeven de hoge
vraag naar technologische profielen op de arbeidsmarkt, het
pleidooi om participatie in zogenaamde STEM-opleidingen
(Science, Technology, Engineering, Mathematics) te stimuleren.
Ook de Vlaamse Regering bewandelt deze twee paden. Niet
alleen heeft ze het systeem van duaal leren, waarbij leerlingen
een substantieel deel van de competenties via werkplekleren
aanleren, recentelijk ingevoerd in het secundair
onderwijs, ook heeft ze ambitie om duaal leren eveneens in
te voeren in het hoger onderwijs (Vlaams Parlement, 2018).
Om loopbanen in STEM te stimuleren verscheen dan weer
een STEM-actieplan (De Coen, 2019). Beide voorstellen
lijken ondersteund door de wetenschappelijke evidentie, die
duidelijke positieve effecten vindt van zowel werkplekleren
als participatie in STEM-opleidingen op de arbeidsmarktkansen
aan het begin van de loopbaan (Verhaest et al., 2018,
2020; Neyt, 2021).
Niet zonder risico’s
Toch is deze focus op snelle inzetbaarheid en participatie
in STEM-opleidingen niet zonder risico’s. Eerst en vooral is
de evidentie van de effecten van werkplekleren of de focus
op beroepsspecifiekere vaardigheden vooral gebaseerd
op data voor het secundair onderwijs. Hoewel sommige
Vlaamse onderzoeken ook een duidelijk effect op de initiële
arbeidsmarktkansen vinden van werkplekleren in het hoger
onderwijs, bijvoorbeeld onder de vorm van stages als keuzevak
(Baert et al., 2019), lijken deze effecten minder sterk
als stages een verplicht onderdeel van het curriculum zijn
De focus op snelle
inzetbaarheid en participatie
in STEM-opleidingen
is niet zonder risico’s
61