dıyarbakır zındanı

193
yor du. Ye ni ge len ler ko ğuş ta bu lu nan es ki is pi yon cu la rın ağı na
düş me me si ko nu sun da uya rı lı yor, on la rın gü dü mü ne gir me le ri ne
izin ve ril mi yor du. Ce za e vin de ki uy gu la ma la rın özün de ya ta nı kav -
rat ma ya ça lı şı yor lar dı. He men her ke sin ay nı iş ken ce le re ma ruz
kal dı ğı nı, hat ta is pi yon cu lu ğa so yu nan la rı, ta şı dık la rı za af lar yü -
zün den ba zen da ha faz la iş ken ce gör dük le ri ni, ya ka sı nı bir kap tır -
dı ğın da tek rar red det me nin da ha ağır iş ken ce ler gör me ye ne den
ol du ğu nu, ida re ye za af lı ol du ğu hiç bir şe yi his set tir me mek ge rek -
ti ği ni an la tı yor lar dı. “Ko ğuş ta düş ma nın uy gu la dı ğı vah şe te bir tu -
tuk lu nun da kat kı sı nın ol ma sı bü yük bir suç tur; in sa na, in san lı ğa,
geç mi şe, ge le ce ğe kar şı iş le nen bü yük bir suç tur” de ni le rek ik na
edil me ye, ça lı şı lı yor du. Bun la rın bü yük ke si mi ik na edi li yor, du -
rum kav ra tı lı yor ve is pi yon cu luk tan vaz geç me si sağ la nı yor du.
- İda re bu ağa da ha çok kim le ri dü şü re bi li yor du? Kit le den in -
san la rı mı yok sa geç miş te kad ro gö re vi yap mış in san la rı mı?
- Ta bii ki, bi rin ci le ri… Di yar ba kır’da, özel lik le 12 Ey lül ön ce -
sin de tu tuk la ma lar da ha çok kad ro, mi li tan, sa vaş çı dü ze yin de
olan in san lar ara sın da ger çek le şi yor du. Kit le den de tu tuk la nan lar
var, ama Ey lül dö ne min de ki ka dar yo ğun de ğil di. 12 Ey lül’ün hal -
ka olan o top ye kün sal dı rı sı ar tık sa vaş çı mi li tan un sur lar da da hil
her ke sin gö zal tı na alı na bi le ce ği, tu tuk la na bi le ce ği ob jek tif bir du -
rum ya rat mış tı. Dev rim ci le re se lam ver miş in san lar bi le so lu ğu
içer de alı yor du. Dev rim ci ler le en alt dü zey de iliş ki si ol muş, ya da
hiç ol ma mış, ama de ği şik çe liş ki ler den, çö zül me ler den ötü rü yüz -
bin le ri bu lan tu tuk la ma lar ol muş tu. Kı sa ca sı kit le den, po li tik se vi -
ye nin çok çok düş tü ğü, bi linç siz, za yıf, ki şi lik ola rak he nüz ken di -
ni tüm le ye me miş çok sa yı da in san var dı içer de. Ve o söz cük le re
sığ ma yan vah şi or ta mın için den ge çer ken bu in san lar ara sın da
düş me ler, dö kül me ler, çö zül me ler da ha faz la ol du. İda re de ön ce -
lik le böy le le ri ni he def li yor du. İs pi yon cu lu ğun bu den li yay gın iş -
le til me si nin te me lin de bu ger çek li ği gör mek ge re ki yor.
- Bir is pi yon cu, “ben ar tık is pi yon cu luk yap mı yo rum, vaz geç -
tim!” der se ne olur?
- Di yar ba kır’da esas olan şid det ti. İda re açı sın dan esas yö ne lim,