Bizim Yunus - Eskişehir Valiliği

Bizim Yunus / Mustafa Özçelik
çatmak”, yani üzerinde emek sarfetmek, onu sanatın kurallarına göre söylemek gerekir. Bunu
yaparken de amaç salt güzel söylemek değil asıl amaç “balı yağa katmak” şeklinde bir “faydacılık”
anlayışıdır. Çünkü Yunus’un şiir söylemede bir gayesi vardır. Bu gaye, İslam iman ve idealini
geniş Halk topluluklarına duyurmaktır. Yunus’un şiirlerine dikkatli bir gözle bakıldığında
onların lirizm değerinin yüksekliği yanında aynı zamanda didaktik bir taraf da görmemiz bu
yüzdendir.
Fakat Yunus, didaktik şiirlerine bile lirizm katmış, başka bir deyişle söze verdiği bu
değerle “didaktik mısralarını bile şiir gücüne yükseltmiş, fikirle lirizmi kaynaştırarak kendisini
Türkçenin Mevlânası doruğuna çıkarmıştır.” 121
Yunus’a göre söz, son derece etkili bir vasıtadır:
Söz ola kese savaşı söz ola kestire başı
Söz ola ağulu aşı yağ ile bal ide bir söz
Şeklindeki ifadesi sözün bu büyük tesirini gösteren ilginç bir örnektir. Söz, Yunus’a
göre insanın yüzünü ak etmeli, faydalı sonuçlara yol açmalıdır. Bunun için sözün hem gönül
hem akıl süzgecinden geçirilerek söylenmesi esastır. Eğer böyle yapılırsa kişi ne zaman, neyi,
nasıl söyleyeceğini iyi bilir. Sözün iyi ve güzel olanını, iyi ve güzel biçimde söyler. Böylece söz
“Bu cihan cehennemini sekiz uçmak” edecek bir kudret kazanır.
Yunus, bu söyleyişle bir tefekkür şairi olduğunun, yaptığı işin şuurunu hep taşıdığının
ve bu yoldaki başarısının da farkındadır:
Yunus ne hoş demişsin bal u şeker yemişsin
Ballar balını buldum kovanım yağma olsun
İfadesi bu durumun bir göstergesidir. Buradan tekrar başa dönecek olursak Yunus’un
derdinin şairlik değil, şiiriyle insanlara faydalı olma düşüncesi olduğu görülür. Tabi ki bu durum
onun şairliğinde bir noksanlık meydana getirmemiştir. Çünkü neyi nasıl söyleme konusunda
ortak değer olarak güzellik ve faydayı benimsemiş, her iki kavramı da ince söyleyişleriyle
kaynaştırıp birleştirerek hem bir “deha” hem bir “gönül” şiiri ortaya koymuştur.
Yine sözün “cihan cehennemini cennete çevirmesi” ifadesi de bu anlamla birlikte
Yunus’un çağına özgü, onun sorunlarını bilen bir insan sıfatıyla nasıl bir şiir söylenmesi gerektiği
konusundaki yaklaşımını da izah etmektedir. Çünkü çağ, acıların, zulümlerin ve kötülüklerin
çağıdır. Böyle bir çağda söze öyle kutlu bir misyon verilmedir ki bütün bu olumsuzlukları
olumlu bir şekle dönüştürsün. Yaralara merhem, dertlere derman olsun. Yunus, şiirini böyle bir
bilinçle kurmuş, muhatabı olan insanlarda böyle bir etki meydana getirmek istemiş ve bunu
başarmıştır.
121. Ahmet Kabaklı, Yunus Emre, s. 83
113