Bizim Yunus - Eskişehir Valiliği

Bizim Yunus / Mustafa Özçelik
Yunus’un manevi dünyasının birer aynası sayılabilecek şiirleri bu bakımdan kimi
şerhlere konu olmuş, bu sahada müstakil eserler bile kaleme alınmıştır. Burada şerh metinlerinin
şerhi yapan kişinin şiire yaklaşım ve algı düzeyine göre çok farklı şekillerde yorumlandığını da
görmekteyiz. Bu durum Yunus Emre şiirlerinin bir tek anlam kat’ı değil birden fazla anlam
kat’ı olduğunu göstermektedir.
Yunus Emre’nin şerhe konu olan en meşhur şiiri “Çıktım erik dalına…” şeklinde
başlayan metnidir. Şathiye türünün en güzel örneklerinden biri kabul edilen bu metinle ilgili
olarak şu ana kadar altı şerh yazılmış/yapılmıştır. Bunlar, Şeyh-zâde, Niyazi-î Mısrî, Bursalı
İsmail Hakkı, Şeyh Ali Nevrekani, İbrahim Has ve Turgut Çırpan’a aittir. Yunus Emre’nin
başka bazı şiirlerinin, beyitlerinin de şerhlere konu olduğu bilinmektedir.
Şerh meselesi de başka Yunus’lar meselesinde olduğu gibi yine onun benimsenmesi
olayı ile ilgilidir. Kendisinden sonra ona hiçbir tarikat ilgisiz kalmamış ve bu tarikatın
müntesibi şairler, bu şiirleri şerh çabasını önemli bir uğraş olarak görmüşlerdir. Çünkü onlara
göre tevhit sırlarının en derin algılayıcısı ve anlatıcısı Yunus’tur. Onun bu bahiste neler
söylediğinin anlaşılması tasavvuf meselelerin de daha aşikâr olarak bilinmesi gibi bir sonuca
yol açmaktadır.
Bu meselede hele söz konusu olan metinler birer şathiye ise bu yorum ve anlama
çabaları daha çok önem kazanmaktadır. Çünkü bu şiirler zahiri manalarıyla pek çok tenkitlerin
de konusu olmuş, şairleri hakkında sui-zanlara imkân hazırlamışlardır. Bu bakımdan önce şunu
bilmek gerekiyor. Şathiyeler örtülü sözlerdir. Şairleri tarafından vecd hâlinde söylenmişlerdir.
Derviş, bu hâlde iken sözünün sahibi değildir. Gönlüne doğanı dile getirmektedir. Üstelik bu hal
akla dayanan bir bilgi meselesi de değildir. Gönle dayalı olarak gerçekleşen manevi tecrübenin
esrarıdır bu sözler. Bunlara bakan elbette kendi seviyesine göre bir anlam çıkaracaktır.
Şathiyeler, şerhe konu olduğunda işte bu mahzurlar büyük ölçüde ortadan kalkmakta,
şairin maksadına yakın bir anlam ile karşımıza çıkmaktadırlar. Ama bu durumda da bunların
üstü örtülü hakikatler olduğunu yine de unutmamak gerekir. Zira gönüle ait bir ifade yine gönül
yoluyla anlaşılabilir. Düz mantıkla bu şiirlerin bize verebileceği fazla bir şey yoktur. Ama en
azından şöyle bir fayda sağladıkları da ortadadır. Klasik şiirimizin sembolleri genellikle dünyevi
anlamlarıyla bizde müspet çağrışımlar uyandırmayan meyhane, şarap, saki gibi kavramlardır.
Bu şerhlerle en azından bunların manevi hâlleri ifade için kullanılan birer sembol oldukları
ve sözlük manalarıyla bunları kullanan şairlerin en ufak bir ilişki içinde olmadıkları ortaya
çıkmaktadır.
Sufi sözlerini bu yüzden “mana yüzü örtülü sözler” olarak görmek gerekir. Şairinin ne
dediği ise ancak ehlinin anlayabileceği bir meseledir.
120