Bizim Yunus - Eskişehir Valiliği

Bizim Yunus / Mustafa Özçelik
tasavvuftan ziyade felsefe gözüyle bakanlar için Yunus panteist de denebilir.
Ama bütün bunlar, yine birkaç mısraya bağlı kalarak yapılan yorumlardır. Oysa
karşımızda bir eser ve bir hayat durmaktadır. Bu esere ve hayata bir bütünlük içinde bakıldığında
ve parçalar bütünleştirildiğinde ise karşımıza bu söylenen tarikatların, yolların, anlayışların
hiçbirine sığmayacak denli derinlikli, büyük bir insan çıkar.
Yaşadığı çağın özellikleri de dikkate alındığında onu bir topluluğa ait göstermenin doğru
olmayacağını ortaya koymaktadır. Çünkü her şeyden önce Yunus’un yaşadığı çağda kurumlaşmış
bir tarikat yoktur. Ancak Bektaşilik ve Mevlevilik oluşma sürecindedir. Yunus’un bu iki tarikatın
mensuplarıyla mutlaka münasebetleri olmuştur. Her iki tarikat da menkıbelerine Y u n u s ’ u
almışlar, Yunus da Hacı Bektaş isminden şiirlerinde hiç söz etmese bile Hacı Biektaş müntesibi
gösterilen şeyhi yoluyla Bektaşilikle, yine adından söz ettiği Mevlâna dolayısıyla Mevlevilikle
ilgisiz olması düşünülemez. Fakat bu durum bu meselenin çözümü için yetmemektedir.
Bundan daha önemlisi ise Yunus Emre’nin kişisel tutumudur. Yunus Emre, her şeyden
önce tevhid (birlik) fikrinin şairidir. Bu fikir onda sadece Allah’la bir olma şeklinde şahsî bir
anlayış veya tasavvufî bir görüş olmanın ötesinde sosyal boyutları da olan bir hadisedir. Zira
yaşadığı devirde en çok ihtiyaç duyulan tek şey birlikti. Sevgiydi, hoş görüydü… Bu değerleri
benimseyip yaygınlaştırmak isteyen biri sadece bir zümrenin mensubu olamaz. Dolayısıyla
Yunus Emre, bütün tarikatların tartışmasız kabul ettiği ama benimsenme olayı tarikatlarla
sınırlı kalmayıp bütün insanlar tarafından yapılan evrensel bir isimdir. Dünyaya Türk- İslam
kültürünün bir armağanıdır. Onu bir tarikata ait göstermek Yunus’u bir daireye hapsetme
gayretkeşliği olur ki bu asla doğru değildir.
Yunus, hayatı boyunca bir İslam şairi olmanın şuuruyla hareket etmiş, bütün İslamî
oluşumlara aynı gözle bakmış, onlarla ilgilenmiş bir sufidir. Tabduk Emre'ye bağlanmış olsa
bile şahsiyetini bir tarikatın kesin kurallarıyla sınırlandırmadan başka yollarla da münasebet
kurmuş, hepsinden yararlanmış, daha sonra da şiirleri, gezileri aracılığıyla düşüncelerini sadece
kendi Halkına değil evrensel bir dille bütün insanlığa yaymıştır. 78 Her tarikatın, her bölgenin,
her düşüncenin dün olduğu gibi bugün de ona sahiplenmesi ondaki bu evrensel İslam anlayışının
en iyi göstergesidir. Yunus, her şeyden önce bir aşk adamıdır. Aşk hudut dinlemez, mecralara
sığmaz. Şiirlerinden çıkarılabilecek Yunus mizacı da muayyen bir tarikatın adamı olmasına
zaten engel bir durum olarak görülmelidir. Dolayısıyla o “tarikatsız bir tarikat adamıdır.” 79
Bu konuyu bitirirken şu hususu da belirtmek gerekiyor. Tasavvufa ve tarikatla ilgili
önyargılar yahut yeterli bilgi sahibi olmamak gibi sebeplerle Yunus Emre’nin “tarikatlar üstü”
78. Sezai Karakoç, Yunus Emre, s. 16
79. Yusuf Ziya İnan, Doğa ve Din Yorumcusu Yunus Emre, s. 27
67