Bizim Yunus - Eskişehir Valiliği

Bizim Yunus / Mustafa Özçelik
HANGİ YUNUS
“Genel tasavvufi paradigmalarla Yunus anlaşılmaz;
çünkü Yunus’un kendine has özel bir tasavvuf paradigması vardır.”
Hasan AKTAŞ
Yunus, yaşadığı zamandan günümüze kadar kimliği itibariyle Halk nezdinde asla bir
tartışmanın konusu olmadı. Halk onu kendileriyle müşterek inançlara sahip “Hak ve Halk dostu”
bir mutasavvıf olarak benimsedi ve sevdi. Bu sevgi hiç eksilmedi hatta artarak devam etti.
İlim adamları, felsefeciler, sanatkârlar ve aydınlar nezdinde ise Yunus’un algılanış ve
anlaşılma biçimi böyle olmadı. Mesela onunla ilgili ilk makalelerden birini yazan Rıza Tevfik
onu panteist, hurûfî, melâmî bir sufî olarak değerlendirdi. 91 Bu değerlendirmeler, sonraki
zamanlarda daha da çeşitlendi. İslam ve tasavvuf zemininin dışına çıkarılarak hümanist hatta
sosyalist bir düşünür olarak bile ele alındı. Mesela Onat Kutlar, onu “proleterya, kol işçisi,
Halkın baş kaldıran devrimcisi”, Tahsin Saraçoğlu, “laik hareketin ilk önderi”, Sabahattin
Eyüboğlu “Kitapsız, tapınmasız, törensiz, kıblesiz bir inancın adamı” 92 olarak niteledi.
Yunus’un tarikatı konusunda da tarih içerisinde farklı değerlendirmelerin yapıldığı
biliyoruz. Ona hemen bütün tarikatlar sahip çıkmıştır. Bu tutumun en önemli sebebi de
Yunus’un yaygın şöhreti ve tesir gücüdür. Dolayısıyla her tarikat onu kendi dairesi içine alarak
bu durumdan yararlanmak istemiştir. Ama bilmekteyiz ki o tarikatlar üstü bir sufidir. Tarikat
gerçeğine muhâlif değildir ama kendisi herhangi bir tarikatın sınırları içine hapsedilecek bir
isim değildir.
Onun hümanist, mistik hatta devrimci bir kimlikle ele alınmasını da aynı açıdan
değerlendirmek mümkündür. Millî Edebiyat devrinden itibaren gerek edebiyatta gerekse fikir
hayatımızda tutunabileceğimiz tarihî kökler aramak en önemli meselelerimizden biriydi. Yunus,
zengin fikir dünyasıyla bu anlamda hemen her düşünce sahibinin sarıldığı bir kök oldu. Dili,
91. Abdullah Uçman, Rıza Tevfik’in Tekke ve Halk Edebiyatı’yla İlgili Makaleleri, s. 33 vd.
92. Hareket dergisi, sayı 89 s. 45
81