Bizim Yunus - Eskişehir Valiliği

Bizim Yunus / Mustafa Özçelik
ise “İsa'yı salt bir insan olarak kabul etmek “Dini düşünceye alternatif olma, din ve Tanrı fikrini
reddetme” 105
Bu tanımlamada da görüldüğü gibi kavramın sözlük anlamından ve Felsefi
muhtevasından çok Hristiyanlık düşüncesi içerisinde kazandığı anlam önemlidir. Çünkü
Yunus, bir Hristiyan mistiği değil bir İslam sufîsidir. Ona ait kavramları da sırf bir benzerlikten
yola çıkarak Batılı bir perspektiften değil, tasavvufî açıdan açıklamak gerekir. Meseleye böyle
bakıldığında ise Hümanizm’le Yunus’taki tasavvufi perspektifli sevgi felsefesi arasında çok
önemli farklılıklar olduğu görülecektir. Bunları şöyle özetlemek mümkündür:
Hümanizm, beşeri kaynaklı, tasavvuf ise dine dayalı olması dolayısıyla İlahi kaynaklı
bir anlayıştır. Hümanizm, sadece akla dayalı olarak hareket eden felsefecilerin, sosyologların,
psikologların tanımladıkları bir anlayıştır. Tasavvuf ise var olan ilahi bilgiyi ve gerçekliği Kur’an
ve sünnete göre yorumlamaya çalışan mutasavvıfların düşünce ve anlayış tarzıdır.
Hümanizm’de insan Tanrı’dan kopuk olarak ele alınır, bu anlamda sevilip yüceltilir. Yani
Tanrı fikri, oldukça bilinçli bir şekilde dışarıda bırakılır. Ve insan kâinatın merkezine oturtulur.
Tasavvuf ’ta ise İlahi kaynaklı bir insan sevgisi vardır. Tanrı, esas ve asıl olan hakikattir. 106
Bilhassa Dante tarifli hümanizmde insanlar Hristiyan olanlar ve olmayanlar diye ikiye
ayrılır. Dolayısıyla insan tanımına sadece Hristiyanlar girer. Hristiyan olmayanlara aslı sevgi
ve hoşgörüyle bakılmaz. Hristiyanlar, efendi diğerleri köle kabul edilir. Yani insanı sevmede
bir koşul vardır. Hümanist insanı değil kendince tanımladığı insanı sever. Tasavvufta ise insan
her koşulda ve her hâliyle sevilir. İnsana Kuran’daki “eşref-i mahlukat” anlayışı çerçevesinde
bakılır. Hiçbir sınıf, ırk, din, dil, statü ayrımı yapılmaz. Bütün insanlar Allah’ın yarattığı birer
varlık oldukları için değerlidir. Yani insanlık, kendi içinde Allah’tan bağımsız bir yücelik taşıyor
değildir.
Felsefi olarak hümanizm bir araç değildir, bir amaçtır ve bu amaç için ne gibi bir çıkış
noktası belirlemek gerektiği net olarak belli değildir. Oysa Tasavvuf ’ta insan sevgisi bir vasıtadır,
asıl amaç Allah’ta birliğe ve bütünlüğe ulaşmaktır.
Hümanizm, İsa’yı sadece insan olarak görür. Peygamber olarak kabul etmez. Zira onu
peygamber olarak kabul etmek tanrı fikrini red etmeyi gerektirecektir. Tasavvufta ise Hz. İsa da
bir peygamberdir. Bütün peygamberler gibi o da sevgi ve hürmete layık bir elçidir.
Hümanizmde insanı İlahi olandan soyutlayarak yüceltmek insan egosunu, hayvani
tarafını, bedene bağlı içgüdüleri, kısaca nefsini azgınlaştırmak ve ilahlaştırmak iken, tasavvufta
hadise nefsi ıslah etmek, insanı nefsin tutsaklığından kurtarmak, sadece Allah’a kul ederek tam
bir hürriyet ve bağımsızlığa kavuşturmak esastır.
Bu açıklamaların ışığında Yunus Emre için batılı anlamda bir hümanist demek elbette
mümkün değildir. O, bu anlamda bir hümanist değil mutasavvıftır. O'nun "yaratılmışları
105. Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi, c. 4 Hümanizm maddesi s. 285
106. A. Turan Alkan, Bilim ve Aklın Aydınlığında Eğitim Dergisi Sayı 46 Aralık 2003
90