Dr. DİLÂVER CEBECİ

FİKİR SANAT VE EDEBİYATTA TÖRE
YAHYA KEMAL’İN
ŞİİRLERİNDEKİ TEMALAR
•
Dr. Hüseyin YENİÇERİ
Yahya Kemal, Siyasî ve Edebî Portreler adlı eserinde
başlangıçta en çok T. Fikret’ten etkilendiğini
söylemektedir.(1) 1902’de on sekiz yaşında bir genç
olarak Üsküp’ten İstanbul’a gelen ve lise öğrenimi
yıllarında ilk şiirlerini yazmaya başlayan Y. Kemal’in
Servet-i Fünun’un en büyük şairinin etkisinde
kalması doğaldı. Ancak 1903’te Paris’e gitmesi ve
orda öğrenimini sürdürmesi, özellikle Fransız tarihçisi
Albert Sorel’in öğrencisi olması dünyaya ve
ülkesine bakış açısını genişletti. 1912’de İstanbul’a
döndüğünde kişiliğini bulduğu, yazacağı şiirlerde
neleri işleyeceği belirginleşir.
Yahya Kemal’i başkalarından ayıran özellikler
arasında işlediği temalar da vardır. Bunlardan ilki ve
en önemlisi “MİLLÎ TARİH” temasıdır. Başlangıçta
Batı şiirinin ilk kaynaklarına inmeyi düşünen ve bu
düşünceyle “neohellenisme” denemesine girişen
Y. Kemal “Biblos Kadınları, Sicilya Kızları” gibi
şiirlerini yazar. Ancak beş altı yıl sonra yabancı
milletlerin geçmişini işlemenin millî tarihe ters
düşeceğini anladı. Nitekim 1918’de Yeni Mecmua’da
“Bulunmuş Sahifeler” adı altında Osmanlı tarihinin
göz kamaştıran dönem ve olaylarını şiirleştirmeye
başladı.
Akıncı, Mohaç Türküsü, Ok, İstanbul’u Alan
Yeniçeriye Gazel, Süleymaniye’de Bayram Sabahı
gibi şiirlerinde askerî zaferleri işledi. Bir yandan
ulusal kültürümüzün parlak örnek ve temsilcilerini
şiirleştirir. “Sene 1140, Şeref Abat, Bir Saki, Mahurdan
Gazel, Tamburî Cemil’in Ruhuna Gazel ve
Itrî” gibi şiirler bu bakımda en önemlileridir. Bunlardan
Mahurdan Gazel’de Lale Devri İstanbul’unda
yaşanan yüksek ve ince Türk zevkinin eşsiz anlatımı
okuyucuyu büyüler:
Gördüm, ol meh duşuna bir şal atıp Lahor’dan
Gül yanaklar üstüne yaşmak tutunmuş nurdan.
Nerdübanlar busiş-i nermin-i damanıyle mest,
İndi bin işveyle kâşane-i fağfurdan.
Atladı, damen tutup, üç çifte bir zevrakçeye;
Geçti sandım mâh-ı nev âyîne-i billurdan.
Halk-ı Sadabad iki sahil boyunca fevc fevc
Vade-i teşrifine alkış tutarken durdan
Cedvel-i Sim’in kenarından bu avazın Kemal,
Koptu bir fevvare-i zerrin gibi mahurdan.
Yahya Kemal, bir şiirinde de Osmanlı İmparatorluğu
öncesine uzanır. “Alpaslan’ın Ruhuna Gazel”de
büyük Selçuklu Sultanı Alpaslan’ın tarihî kişiliğini
işler.
Millî tarih temasının altında yatan gerçek,
Tanzimat’la başlayan ve giderek geçmişimizle
bağlarımızı koparmaya yönelen bilinçsiz
çağdaşlaşmaya şairin duyduğu tepkidir. Onu büyük
şair yapan en önemli noktalardan biri budur.
Y. Kemal’in işlediği temalardan biri de genelde
yurt sevgisi, özelde İstanbul sevgisidir. Bu tema onu
İstanbul şairleri arasına da katar. Nedim’le başlayan,
Fikret’le süren ve Orhan Veli ile doruğa çıkan
İstanbul sevgisi teması, Yahya Kemal’de özgün bir
nitelik kazanır. O, İstanbul’u hem doğal güzellikleriyle,
hem tarihî derinliğiyle, hem de insanıyla işler.
Ayrıca vatanın eşsiz bir parçası olarak düşündüğü bu
kent, Türk kültürünün geliştirdiği ve ortaya koyduğu
bir simgedir. Önceki İstanbul şairlerinden ayrı olarak
içten ve derin bir sevgi ile bağlıdır bu kente. İstanbul
yalnızca bir yaşam alanı değil; bir sevgili, bir kültür
anıtı, bir tarih, bir sanat, bir güzellik hazinesidir. Bir
Başka Tepeden şiirinde kente duyduğu engin sevgiyi
şöyle işler:
Sana dün bir tepeden baktım aziz İstanbul!
Görmedim: Gezmediğim, sevmediğim hiçbir yer.
Ömrüm oldukça, gönül tahtıma keyfince kurul!
Sade bir semtini sevmek bile bir ömre değer.
Nice revnaklı şehirler görülür dünyada,
Lakin efsunlu güzellikleri sensin yaratan.
Yaşamıştır, derim, en hoş ve uzun rüyada,
Sende çok yıl yaşayan, sende ölen, sende yatan!
Koca Mustafa Paşa ve Süleymaniye’de Bayram
Sabahı İstanbul halkının yaşayışı, duyguları, düşünce-
28