You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
FİKİR SANAT VE EDEBİYATTA TÖRE<br />
tarihinde Samsun’a ayak basması ile işgaller<br />
karşısındaki Türk Milli mücadelesi yeni bir safhaya<br />
girdi. Mustafa Kemal Paşa’nın halkı bir çatı altında<br />
ve bir amaca yönlendiren çalışmaları etkili oldu.<br />
Birçok yerde mahalli direniş güçleri oluşturuldu.<br />
“Kuvayı Milliye” diye adlandırılan “Milli Hareket”,<br />
Anadolu içlerine kadar yayıldı.<br />
Mustafa Kemal Paşa, Samsun’a çıkmasının<br />
hemen ardından Milli Hareketi tüm vatan sathına<br />
yayabilmek maksadıyla Anadolu’nun içlerine doğru<br />
harekete geçti. 25 Mayıs 1919 tarihinde öğleden sonra<br />
Samsun’dan Havza’ya geldi. Ertesi gün Mustafa Kemal<br />
Paşa’yı Zübeyirzade Fuat, Tatarağasızade Eyüp,<br />
Ulemadan Hacı Mustafa, Mahmutağazade Hasan<br />
Bayram (ÇONOĞLU), Kadızade Hakkı, Saatzade<br />
İbrahim ve Belediye Başkanı İbrahim Efendi’nin<br />
olduğu Havzalı bir heyet ziyaret etti. Mustafa Kemal<br />
Paşa onlara vaziyetin fevkaladeliğini izah ettikten<br />
sonra: “Hiçbir zaman ümitsiz olmayacağız.<br />
Çalışacağız ve memleketi kurtaracağız! Bizi<br />
öldürmek değil, canlı canlı mezara atmak istiyorlar.<br />
Şimdi çukurun kenarındayız. Son bir cüret<br />
belki bizi kurtarabilir; zaten başka türlü de dönüş<br />
imkânı yoktur” dedi. Yürütülen görüşmeler sonucunda<br />
Havza’da bir Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’nin<br />
kurulmasını istedi. Havzalılar 28 Mayıs günü okul<br />
binasında toplanarak Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’ni<br />
kurdular. Başkanlığına da Mahmutağazade Bayram<br />
Efendi getirildi. Havza Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti<br />
Başkanı seçilen Mahmutağazade Hasan Bayram<br />
(ÇONOĞLU) Efendi 1874 yılında Havza’nın Kamlık<br />
Köyü’nde doğdu. Mustafa Kemal Paşa’nın Havza’ya<br />
gelişinden önce milli çetelerin hamisi idi. Ayrıca askerî<br />
ve sivil makamlarla güçlü ilişkileri vardı. Havza’da<br />
işgallere bir tepki olarak oluşturulan ilk direniş gücü<br />
Reddi İlhak’ın “Gönüllüler Grubu”nun da kurucusu<br />
idi. Yörenin önemli kişilerinden olan Bayram Efendi<br />
milli mücadele sırasında un fabrikalarından elde<br />
ettiği unları millî ordunun ihtiyaçlarında harcadı.<br />
Bayram Efendi, Havza ve çevresinde çok sevilensayılan,<br />
sözü geçen ve Serdengeçtiler diye ifade<br />
edilen bir mahalli kahramandı. Bir anda 4000- 4500<br />
Havzalıyı bir araya toplayabilecek güç ve konuma<br />
sahipti. İşgalci İngilizlerin elindeki binlerce silah ve<br />
cephaneyi kaçırarak milli kuvvetlere vermiş ve ilk<br />
başlardaki silahlı direnişin en önemli başarısını elde<br />
etmişti.<br />
Havza’ya çok hizmetleri olup Millî Mücadele<br />
yıllarının da en önemli kahramanları arasında yer<br />
alan Hasan Bayram ÇONOĞLU’nun babası 1800’lü<br />
yılların Havza’sına damgasını vuran en önemli<br />
06<br />
isimlerden biri olan Hacı Mahmut Ağa, annesi Hacı<br />
Hanım’dır. Soyunun, Selçuklular döneminde bölgeyi<br />
Türkleştirmek için bu günkü Kamlık Köyü<br />
topraklarına yerleştirilen “Kanklık Boyu”na kadar<br />
dayandığına inanılmaktadır. Tıpkı hayırseverliği ile<br />
gönüllere taht kuran babası Hacı Mahmut Efendi gibi<br />
çevresinde sayılan sevilen bir kişi olması nedeni ile<br />
halk tarafından el üstünde tutulurdu. Sahip olduğu<br />
zenginlik başta zamanın un fabrikaları konumundaki<br />
büyük un değirmenleri adeta birer fakir ocağı gibi<br />
işlev görmekteydi. Bu un değirmenlerinin gelirleri<br />
Millî Mücadele yıllarında tamamen ordumuza tahsis<br />
edilmiştir. Mustafa Kemal Paşa Havza’da bulunduğu<br />
süre içinde zaman zaman Bayram Efendi’nin<br />
Konağı’nda kalmıştır. Havza’lı Bayram Efendi,<br />
Mustafa Kemal’in Havza merkezi ve yöresi ile birlikte<br />
bölgedeki hemen hemen tüm sivil halk önderleri<br />
ile ilişkilerini sağlayıp adeta O’nun danışmanlığını<br />
üstlenerek Millî Mücadelemizin örgütlenmesinde<br />
büyük yararlılıklar göstermiştir.<br />
Havza’da yapılan ilk mitingi örgütleyen, işgal<br />
güçleri aleyhinde protesto telgrafları çeken Bayram<br />
Efendi’nin bir önemli işlevi daha olmuştur. O da,<br />
Amasya’ya gitmek üzere yola çıkan Mustafa Kemal<br />
Paşa’ya karşı, yolda Rumlar tarafından bir suikast<br />
düzenleneceğinin haber alınmasıdır. Bunun üzerine<br />
bir tedbir olarak Paşa’nın, Bayram Efendi’nin<br />
sahibi olduğu Sekizgöz Un Fabrikası’nda korumaya<br />
alınarak, gerekli emniyet tedbirlerinin sağlanması<br />
üzerine güvenli bir şekilde Amasya’ya ulaştırılmasıdır.<br />
İlk mecliste milletvekili olarak bölgeyi temsil etmesi<br />
konusunda Mustafa Kemal Paşa’nın ısrarlı teklifleriyle<br />
karşılaşmasına rağmen O, Müdafaa-i Hukuk<br />
Cemiyeti Başkanı sıfatı ile bölgedeki Kuvayı Milliye<br />
örgütlenmesinin başında kalmayı tercih etmiş, yerine<br />
Teşvikiye Un Fabrikası sahibi <strong>Dr</strong>.Asım Bey’i önererek<br />
milletvekili olmasını sağlamıştır.<br />
Gazi Mustafa Kemal, 24 Eylül 1924’te Havza’ya<br />
bir kez daha geldiğinde ilk görüştüğü kişilerden birisi<br />
Millî Mücadele’nin mahallî kahramanlarından Bayram<br />
ÇONOĞLU olmuştur. ATATÜRK burada yaptığı<br />
konuşmada “Havza’ya ve Havzalılara çok borçluyum.<br />
Kalbî bağlılığımı ebediyen saklayarak, sizi hiç<br />
unutmayacağım. İlk cüreti, ilk cesareti gösteren, ilk<br />
örgüt yapan siz oldunuz. İnkılâp ve cumhuriyet tarihinde<br />
kahraman Havza’nın ve Havzalıların büyük<br />
yeri vardır” diyerek Kuvayı Milliye’nin ve Millî Mücadelenin<br />
kahramanlarından olan “Mahmutağazade<br />
Hasan Bayram ÇONOĞLU”nu da anmıştır. Belki de<br />
daha büyük hizmetler yapabilecek olan ÇONOĞLU<br />
erken bir yaşta, 10 Ağustos 1925 tarihinde hayata
Change language