Dr. DİLÂVER CEBECİ

FİKİR SANAT VE EDEBİYATTA TÖRE
DİLÂVER CEBECİ ŞİİRLERİNİN BESLENDİĞİ KÜLTÜREL
KAYNAKLAR VE ETKİLENMELER* - I -
•
Yıldıray BULUT
Dilâver Cebeci’nin şiirlerinin ve düz yazılarının
kendine has ve dikkat çekici yanlarından birisi, bu
türlerde verdiği ürünlerin sadece bireysel yeteneğine,
duygusuna, düşünüşüne ve sezgilerine bağlı kalması
değil, aynı zamanda da millî ve evrensel nitelik
taşıyan kültürel kaynaklardan da beslenmiş
olmasıdır. Şiirsel kabiliyeti yeterli bir görünüm arz
etmesine rağmen o yine de bazı kaynaklar vasıtasıyla
millî ve tarihsel bilinci okuyucularına aşılamak istemektedir.
Birçok şiirinde bilgi verme amacı taşıması
da bu sebepledir.
Dilâver Cebeci’nin şiirinde edebiyatın neredeyse
bütün sanatlarına, kendine has hayallerine,
yeniliklerine ve imajlarına rastlamak mümkündür.
Bunların yanı sıra aşk, kadın, lirizm, millî romantizm
ve İslami hassasiyet; medeniyet anlayışı ile
sorgulamaksızın kabul edilen toplumsal değişime
karşı eleştiri ön planda yer alan öğelerdir. Bu öğelerin
altını çizerek netleştirmek amacı taşıyan şair, bu
belirginleştirme işini bazı etkilenmeler ve alıntılar
kullanarak gerçekleştirmeye çalışmıştır. Bazen bu
belirginleştirme çabası içindeyken de kapalılığa
düşer. Telmihler ilk başta anlaşılmayabilir. Ancak
çoğunlukla hangi dizede nereye varmak istediğini
belli ettiğini görmekteyiz.
Bu genel girişten sonra Cebeci’nin şiirlerinde hangi
kaynaklardan beslendiğini, hangi sanatçılardan etkilenmeler
ve benzerlikler taşıdığını somut bir
biçimde karşılaştırmalı olarak göstereceğiz.
a.Dede Korkut Hikâyeleri
Dilâver Cebeci, “Kutalmış” adlı şiirinde Dede
Korkut hikâyelerinde görülen tiplerden ata, ozan,
alp-eren isimlerini; o devrin içkilerinden biri olan
kımızı ve hikâyelerde yapılan av merasimleri sonrası
gerçekleştirilen şölen ziyafetlerini örnek olarak
kullanmaktadır:
Öz atası eydür:”hemen varayım;
Doksan aygır, dokuz buğra kırayım
Kımız sağdırayım, şölen vereyim,(Cebeci, 2003:85)
b.Klâsik (Divan) Türk edebiyatı ve kültürü
Dilâver Cebeci, Klasik (Divan) edebiyatı kültürü
üzerine çalışmaları olan bir şairdir. Bu edebiyat
içinde kadının nasıl ve ne şekillerde ele alındığını
anlatan “Divan Şiirinde Kadın” adlı bir eseri de
mevcut olan şairin, tarz-ı kadîm üzere yazdığı gazelleri
de bulunmaktadır. “Asra Yemin Olsun ki…”
adlı şiir kitabında beş adet gazeli bulunmaktadır.
Gazelleri dışındaki bazı şiirlerinde de, bu edebiyatın
şekil özelliklerinden ziyade mazmunlar, istiareler
gibi bazı sanatsal özelliklerini kullanmaktadır.
Asli kaynakları kullanma fikri yoğun olan şair,
klâsik şiirden aldığı motifleri, Türk-İslam sentezi
içerisinde yeniden yoğurup modern bir görünüm
kazanma çabasındadır. Bu sebeple klasik şiir özelliklerinin
dışında halk şiiri ve serbest şiir örnekleri
de bulunmaktadır. Şairin divan edebiyatı motiflerini
kullandığı şiirler incelenecek olursa:
Bazı mısra ya da beyitleri iktibas
*)- “Hüzn-i Tahattur” adlı şiirinin Ahmet Hâşim’in
“Tahattur” adlı şiiriyle üslup ve konu bakımından
benzerlikler taşıdığı görülmektedir. Her iki şiirde de
konu geçmişe duyulan özlemdir. Akşam, karanlık ve
gölgeler her iki şiirde de kullanılan imajlar olarak
dikkat çeker:
“Beyaz günler ve beyaz güller..
Diri kubbeler altında soluyup okşadıklarımız…
Osmaniyeli Garib akşamları vururdu ara-sıra
eşkıya…
Hükmü başlayınca dağlarda karanlığın,
Söz yıldızlarıydı pırıl pırıl yaktıklarımız.” (Cebeci,
2003:49)
dizeleri ile Ahmet Haşim’in “Tahattur” şiirinin,
“Bir Acem bahçesi, bir seccâde,
Dolduran havzı ateşten bâde...
Ne kadar gamlı bu akşam vakti...
Bakışın benzemiyor mu’tade.”
*A.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Yeni Türk Edebiyatı ABD
Yüksek Lisans Tezi, Ankara-2009
83