Dr. DİLÂVER CEBECİ

FİKİR SANAT VE EDEBİYATTA TÖRE
Bar ise el ele tutuşularak oynanan ağır ritimli bir Türk halk oyunudur. Şair, şiirinin genelinde Türkiye’nin
hem coğrafî tabii güzelliklerine hem kültürel güzelliklerine ve millî değerlerine vurgu yapmaktadır. Yani
amacıTürkiye’mizi özgün yönleriyle yansıtmak, vatan ve millet sevgisini aşılamaktır.
*”Toprak, ekmek, namus ve ar”: Türk milletinin değer verdiği kutsal unsurlar arasında toprağın temsilciliğinde
vatan, ekmeğin temsilciliğinde emek, çalışma, iş, rızık, aile geçimi, namus ve ar önemli bir yer almaktadır.
*”Kilimlerde çizgi çizgi efkârın olması”: Burada kilim, mecaz-ı mürsel sanatıyla çok çeşitli ve zengin olan
Türk kültür ve sanatını temsil eden bir parçadır. Kilim, halı, çini, hat, ebru, tezhip gibi daha bir çok süsleme
sanatlarımız çok özgün, güzel ve zengin bir birikime sahiptir. Türk milleti, sanat yapma kabiliyeti yüksek,
kültürlü, ince duyarlıklı, el becerisi olan, özgün ve derin sanat üretebilen büyük bir kültür ve medeniyet sahibi
millettir. Ortaya koyduğu sanat eserlerinde duygularını, düşüncelerini, hayallerini, üzüntülerini, sevinçlerini,
beklentilerini, umutlarını, her şeyini yansıtır. Kilimlere işlediği desenler de aslında Türk milletinin iç
dünyasının simgesel karşılıklarıdır.
*”Heybelerin nakışına ölmek”: Anadolu Türklüğünün özgün simgelerinden biri de içine eşya konulan, iki
gözü olan, kıldan, keçeden, yünden yapılan, omuza asılarak taşınan bir tür çanta ya da valiz görevi gören
heybedir. Köylülerimiz tarlaya çift sürmeye giderken heybesine azığını, tohumunu, ve bazı şahsi eşyalarını
koyar. Ayrıca şehre giderken de omzunda ya da eşeğinin veya atının sırtında heybe taşır. Pazardan aldığı
eşyaları buna koyar. Köy köy dolaşan halk ozanları, âşıklar da sırtında heybe taşırlar. Anadolu Selçuklu
Devleti’nde uçbeyi olarak tayin edilenlere hediye olarak; “Bir at, bir tuğ ve bir heybe” verilirdi. Dolayısıyla
şair, Türk yiğitlerinin ve Türk beylerinin savaş ve ulaşım aracı olarak bir atı; iktidar, güç kudret simgesi olarak
bir tuğu ve azık torbası olarak bir heybesi olması durumunu hayran olunacak bir görüntü olarak sunmaktadır.
Ayrıca tabii burada Anadolu Türk’ünün heybelerini de çok güzel desenlerle, şekillerle, boyalarla süslemesi
motifine de vurgu yapmaktadır. Yani Türk milleti en basit gündelik kullanım eşyasını bile güzel bir görüntü
oluşturacak şekilde süsler. Bu sanat şaheserleri de hayran olunacak değerlerdir.
İlkörnek: Şiirde millî değerleri temsil eden bazı ilkörneklere yer verilmiştir: Mesela kır at, Türk savaşçılığının
ilk örneğidir. Bozkurt, Türk’ün bağımsızlık, hürriyet, cesaret ve yiğitlik özelliğini temsil eden bir ilkörnektir.
Emine, Türk milletinin kendisine âşık olduğu, köylü güzeli tipinin bir ilk örneğidir. Ancak bu tip Türk
edebiyatında genelde “Elif” adıyla yaygındır. Emine pek yaygın bir isim değildir. Şair onu kafiye yapmak
zoruyla bulmuştur.
Nazım Şekli: Şiir, Türk halk şiirinin koşma nazım şekliyle yazılmış. Ancak yaygın koşma kafiye sisteminden
farklı olarak ilk dörtlük “xaxa” şeklindedir.
Dil ve Üslup: Şiirin dili, Türkçe kurallara uygunluk bakımından kusursuz denecek ölçüdedir. Oldukça yalın
bir dili var. Dil sapmalarına yer vermemiş. Yabancı ya da anlamı bilinemeyecek kelimelere de yer vermemiş.
Hemen hemen bütün kelimeler, herkesin anlamını bilebileceği kelimelerdir.
Üslup bakımından ise hitabet üslubunun hâkim olduğunu görüyoruz. Şair, okuyucularda millî duyguları,
vatan, millet sevgisini, millî değerler sevgisini artırmak için coşturma amacını gütmektedir. Bu yüzden zaten
son yıllarda bu şiir, Türkiye’nin her yerinde, büyük meydan toplantılarında, parti mitinglerinde bile okunan
heyecanlı, güzel bir marş olarak icra edilmektedir. Bir bakıma bütün Türklerin zevkle, heyecanla dinledikleri
ve söyledikleri bir marş olmuştur.
Ahenk: Şair, ahengi sağlamak için kafiye ve vezinden istifade etmiştir. Ses tekrarları çok belirgin değil.
Kafiye bakımından ise oldukça başarılı. İlk dörtlükte “yokuş-“ ve “akış-“ kelimelerinde yarım kafiye görülüyor.
İkinci dörtlükte “söğütler” ve “öğütler”de tunç kafiye var. “yiğitler” kelimesi de bunlarla yarım kafiye ile
eşleştirilmiş. Üçüncü dörtlükte “sine-“, “nine-“, “Emine-“ kelimelerinde zengin kafiye uygulaması görüyoruz.
Dördüncü dörtlükte ise “bar-“, “ar-“, efkar-“ kelimelerinde tam kafiye bulunmaktadır. Ayrıca “yokuşuna
ölürüm”, “akışına ölürüm”, “bakışına ölürüm”, “takışına ölürüm”, “nakışına ölürüm” ifadelerinde çok
kuvvetli bir redif uygulaması görüyoruz. Bütün bunlar, Dilaver Cebeci’nin geleneksel ahenk unsurlarından
kafiye ve redifleri çok başarılı bir şekilde kullanabildiğini gösteriyor.
Ayrıca hece vezninin 6+5=11’li kalıbına yer vermiştir.
81