Dr. DİLÂVER CEBECİ

FİKİR SANAT VE EDEBİYATTA TÖRE
dizeleri arasındaki imaj ve vakit uyuşması göz
önündedir.
*)-“Masal Güzeli” şiirinin ilk dörtlüğünde şair,
sevgilinin saçlarını tarumar olmuş, yani dağılmış ve
perişan bir hale gelmiş, yorgun bir bezirgâna benzetmektedir.
Dudakları ise şafaktan kopma bir gül
sağanağıdır ve Asya şehirlerine yağar. Bu benzetmelere
Fuzûlî’nin görgeç redifli gazelinin şu beytinde
de rastlıyoruz:
“Gönlüm açılır zülf-i perişanını görgeç
Nutkum tutulur gonce-i handanını görgeç”
*)-“Saçlarını Uzatmadın” şiiri örnek olarak
alınacak olunursa, Divan edebiyatında sevgilinin
saçlarına verilen önem üzre birçok beyitler
yazıldığını bilen Dilâver Cebeci, bu şiirinde de sevgilinin
saçlarını över ve hayranlığını ifade eder:
“Dedim güzel koyma darda,
Murat budur Türkmen erde
Usum yitti zülüflerde,
Saçlarını uzatmadın.” (Cebeci, 1973:67)
Bu dörtlükte sevgilinin saçları âşığın aklını
yitirmesine sebep olmaktadır. XV. yüzyılın en
önemli şairlerinden birisi olan Necâtî’ye ait olan şu
beyitte de:
Ayağı yer mi basar zülfüne ber-dâr olanun
Zevk ü şevk ile virür cân u seri döne döne
(Senin zülfüne asılanın ayağı yere mi değer; zevk
ve şevk ile canını döne döne verir.)
sevgilinin saçları âşığın aklını başından alır ve âşık
zevk ve şevk içinde döne döne can verir.
*)-“Nigârî Bir Minyatürden Çıkardım Seni” adlı
şiirin ilk dörtlüğündeki,
“Bir gazelin beytinden süzülmüş nezâketin,
Sa’dabadlı lâlelerin rengi güler yüzünde.
Gezip bidev atlarla nice çağları,
Nigârî bir minyatürden çıkardım seni.” (Cebeci,
1992:68)
bir gazel beytinden nezâket süzülmesi objesi,
Nedîm’in sana redifli gazelindeki,
“Haddeden geçmiş nezaket yâl u bâl olmuş sana
Mey süzülmüş şişeden ruhsâr-ı al olmuş sana”
beytindeki anlatıma benzerlik göstermektedir.
*)- “Babamın Yarım Kalmış Sevdasının Yerine”
adlı şiirin ilk dörtlüğündeki,
“ Sîneme yüzlerce ok saplanırdı,
“Kirpiğin kaşına değdiği zaman.”
Bir sızı içimde keleplenirdi,
Kulağım adını duyduğu zaman” (Cebeci, 2000:40)
Âşığın sinesine oklar saplanması imajı, 18. yüzyıl
divan şairlerinden Râsih Bey’in üstüne redifli şu gazelinde
de mevcuttur:
“Süzme çeşmin gelmesin müjgân müjgân üstüne.
Urma zahm-ı sîneme peykân peykân üstüne.”
Bazı Mazmunlardan Yararlanma
Dilâver Cebeci, bazı şiirlerinde, divan şiirinin bazı
mazmunlarına şu şekillerde yer vermektedir:
*)-Şair, “ Babamın Yarım Kalmış Sevdasının Yerine”
adlı şiirinde “kirpik” ve “ok” mazmununa yer
vermiştir:
“Sîneme yüzlerce ok saplanırdı.
“Kirpiğin kaşına değdiği zaman.”” (Cebeci, 2000:40)
Divan şiirinde sevgilinin kirpikleri, göz
kapaklarının üzerinde dizili duruşu ve şekli itibariyle
oka benzetilmektedir. Sevgili, âşığın gönlüne
keder veren sert bakışlar attıkça âdeta onun gönlüne
oklar atarak onu yaralar.
*)- Şair, “Aklıma Düştü” adlı şiirde “diş” ve
“yıldız “ mazmununa yer vermiştir:
“Sıcağın çözerdi katı buzları
Dudağın dökerdi aşk yıldızları” (Cebeci, 2003:21)
Divan şiirinde sevgilinin dişleri, dizilişi ve
beyazlığı ile inciye yahut da yıldıza benzetilmektedir.
Sevgili konuşmak için her dudaklarını oynattığında
yıldız gibi parlak ve beyaz dişleri görünmekte ve
âşığın aklını başından almaktadır.
*)- Şair, “Tatar Güzeli” adlı şiirinde “gamze” ve
“sevda çukuru” mazmunlarına yer vermektedir:
84