Dr. DÄ°LÃVER CEBECÄ°

More documents

Recommendations

Info

FİKİR SANAT VE EDEBİYATTA TÖRE TÜRKLERDE KÜLTÜR VE TÖRE KAVRAMI • Mehmet SAĞ Desen: Seyit Ahmet YOZGAT Türklerde “kültürün karşılığını “Töre” kelimesi karşılamaktadır. Töre, eski Türklerin yazısız hukukudur. Sonradan yazılı kaideler de eklenmiştir. Kişiler ve zümreler arası münasebetleri düzenleyen; idarecilerle idare edilenler arasındaki işleri, hak ve vazifeleri belirten usullerdir.(1) Kelimeyi ilk defa yazılı şekilde Orhun Kitabelerinde görürüz. Eski Türk yazıtlarında “Törü” şeklinde geçmekte ve “kanun, nizam, anane ve türemek” anlamlarına gelmektedir. Daima “El (il) törüsü” şeklinde geçmekte ve “Devletin, milletin, vatanın töresini” ifade etmektedir.(1) Ziya GÖKALP bu konuda Töre, Türklerin milli kültüründen başka bir şey değildi ifadesini kullanmaktadır.(2) Türkiye’de Kültür konularını ilk defa ciddi ve ilmi bir şekilde ele alan ve onu milli varlığın temeli yapan Ziya GÖKALP, kelimenin kök manasına uygun olarak “hars” kelimesini kullanmıştır.(3) Kültürü “hars” ve “tezhib” olarak ikiye ayırması, Atatürk’ün anlayış ve görüşü üzerinde de tesirli olmuştur.(4) Ziya GÖKALP, kültür (hars) ve medeniyet arasında hem birleşme noktaları hem de ayrılık noktalarının varlığından bahsetmektedir. İkisinin de toplumsal hayatları içine almasından dolayı birleştiğini ve benzeştiğini söylemektedir. Aralarındaki farkın ise; kültürün milli, medeniyetin ise milletler arası olmasından kaynaklandığını söylerken kültürü “yalnız bir milletin din, ahlak, hukuk, akıl, estetik, dil, ekonomi ve teknikle ilgili yaşayışlarının uyumlu bir bütünü; medeniyet ise, aynı gelişmişlik düzeyinde bulunan birçok milletlerin toplumsal hayatlarının ortak bir bütünüdür. Diyerek tarif etmektedir.(5) Gerek Ziya Gökalp, gerekse Mehmet İzzet, milletlerin kendilerine has meydana getirdikleri maddi olmayan değerlere kültür adını vermektedirler.(6) Elegeş yazıtında Göktürk Hakanı, Türk milletine “El töresini” terk etmemelerini söylemektedir. Başka bir yerde, Türk hakanı, “Hakanını kaybetmiş olan milleti, cariye ve kul olmuş milleti, Türk töresi bozulmuş olan milleti, ecdadının töresince vücuda getirmiş...” olduğunu söylemektedir. Bu kelimeden yapılan “törün” kelimesi de “düğün, merasim” anlamına gelir. Göktürklerden sonra hâkimiyet kuran, Uygur hanlarından birinin adı da “U-töre”dir. (7) Töre’den başka kelimelere de rastlıyoruz, örneğin 93
FİKİR SANAT VE EDEBİYATTA TÖRE bugünkü “Teleut” larda ‘Törengey”, ilk yaratılan insan demektir. “Ceddiala töztör” ilk yaratılmış demektir. Gene Teleut ve diğer “Divan-ı Lugati’t Türk’te “Törü” şeklinde geçmekte ve düzen, nizam, görenek, adet, yaratılmak manalarına gelmektedir. “Töre veya Tor” kelimeleri evin, çadırın başköşesi, misafir veri, sedir anlamlarına gelir. “Eski Türklere göre, vatan töreden, yani milli kültürden ibaretti. Kaşgarlı Mahmut’un lügatinde zikredilen “Ülkeden geçilir, töreden geçilmez” atasözü, milli kültüre verilen kıymet derecesini göstermektedir.(8) Bizde ilk defa Ziya GÖKALP’in sosyolojik bir olgu olarak ele aldığı “kültür” yani “hars” kelimesi, “bir milletin din, ahlak hukuk, akıl, estetik, dil, ekonomi ve teknikle ilgili yaşayışların uyumlu bir bütünü” olarak tarif edilmiştir. Bundan sonra yapılan bütün kültür tarifleri de aşağı yukarı aynıdır. Ancak Ziya GÖKALP’in kültür fikirlerinden esinlenmesine rağmen Atatürk, Gökalp gibi “kültür” ve “medeniyet” kelimelerini ayırmamakta, ikisini bir tutmaktadır. Bugünkü kültür kelimesinin karşılığını eski Türklerde “Töre” kelimesi karşılamıştır. Tarihçilerimizin bulgularına göre töre, eski Türklerin yazısız hukuklarıdır. Ancak sonradan yazılı kaideler de eklenmiştir. Ziya Gökalp, törenin Türklerde “milli Kültür”den başka bir şey olmadığını ifade eder. Eski Türkler, Töre’yle sosyal, ekonomik, ilmi ve siyasi hayatlarına çeki-düzen vermekteydiler. Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu Atatürk, söylevlerinde istiklal harbini Türk Milleti’nin köklerinden getirdiği manevi kuvvet ve milli ruhla kazandıklarını ifade etmektedir. O, kültür konusuna ciddiyetle eğilmiş yeni Türkiye’nin temellerinin sağlam bir kültür politikasıyla atılması gerektiğinin altını çizmiştir. Eğitim, Türk kültür hayatını kapsayan çağdaş bir sistem üzerine oturmalıydı. Ancak, Atatürk’ten sonra kültür meselesinin çözülememiş olması ve bugünlere kadar taşınmış olması son derece düşündürücüdür. Yeni yetişen Türk Gençliğinin gelenek, görenek, anane ve örflerinden; din, dil, sanat ve ilmi gelişmelerden ve öz değerlerinden giderek uzaklaşması ve kendi kültürüne yabancılaşması, gerek aile içi terbiyesindeki yetersizlik gerekse milli eğitim politikasında milli kültüre yeterince yer verilmemesinden kaynaklanmaktadır. Bu nedenle, bir an evvel kültür politikamızın; Atatürk’ün çerçevesini çizdiği şekliyle belirlenip, eğitim programlarına alınması, görsel ve yazılı basında ciddiyetle üzerinde durulması gereken bir konu olmalıdır. Özel bir eğitimle ailelerin bilinçlendirilmesi, milli kültür kaynaklarımızın milletimize aktarılması lazımdır. Aksi durumda globalleşen dünyada süratli bir şekilde gelişmekte ve değişmekte olan teknik ve sosyal meselelerin kültür zenginliğinden yoksun yetişen Türk gençliğini bir boşluğa, bir isyana, bir tembelliğe iteceği bir gerçektir. Böyle bir durum Türk gençliğinde ciddi bir kültür değişmesine neden olacağı gibi onları milli bir idealden de mahrum bırakacaktır. Çoğunluğu genç olan Türkiye nüfusunun yaşlısına bakış tarzı ve davranışları hepimizin malumudur. Böyle bir neslin, millet ve vatan şuurundan da mahrum kalması kaçınılmazdır. O halde, bir an evvel, kültür politikamızı oluşturup, bir milli eğitim disiplini içinde yetişecek yeni nesle vermek gerekmektedir. Konu geniş bir perspektifte ele alınmalı, Türkiye’nin sosyo/politik ve psikolojik durumu göz önünde bulundurularak; bir an önce değerlendirilip, eğitim programlarımıza uygun bir şekilde yerleştirilmelidir. DİPNOTLAR (1)Mehmet ERÖZ; Milli Kültürümüz ve Meselelerimiz, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1996,s.7 (2)Ziya GÖKALP; Türkçülüğün Esasları, Toker Yayınları, İstanbul, 1999, s.48 (3)Selçuk KANTARCIOGLU; Türkiye Cumhuriyeti Kültür Programlarında Kültür, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1998, s.5 (4)Ülker AKKUTAY; “Atatürk’te Kültür ve Eğitim” D.T.C.F. Atatürk’ün 100. Doğum Yılına Armağan Dergisi, Ankara Ünv. Basımevi, Ankara, 1982, s.1 (5)Ziya GÖKALP; Türkçülüğün Esasları, Toker Yayınları, İstanbul, 1999, s.35. 12 (6)Metin İŞÇİ; Kültür Sömürgeciliği ve Eğitim, Turan Yayıncılık, İstanbul, 1995,s.23 (7)Mehmet ERÖZ; a.g.e., s.7 (8)Mehmet ERÖZ; a.g.e., s.8-9 KAYNAKÇA AKKUTAY, Ülker; “Atatürk’te Kültür ve Eğitim” D.T.C.F. Atatürk’ün 100. Doğum Yılına Armağan Dergisi, Ankara Ünv. Basımevi, Ankara, 1982 ERÖZ, Mehmet; Milli Kültürümüz ve Meselelerimiz, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1996 GÖKALP, Ziya; Türkçülüğün Esasları, Toker Yayınları, İstanbul, 1999 İNAN, Abdulkadir; Makaleler ve İncelemeler, Ankara, 1968 İŞÇİ,Metin; Kültür Sömürgeciliği ve Eğitim, Turan Yayıncılık, İstanbul, 1995 KANTARCIOGLU,Selçuk; Türkiye Cumhuriyeti Kültür Programlarında Kültür, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1998 94
Page 2 and 3:
İ Ç İ N D E K İ L E R FİKİR S
Page 4 and 5:
SUNUŞ Merhaba; Bu sayı burada sö
Page 6 and 7:
FİKİR SANAT VE EDEBİYATTA TÖRE
Page 8 and 9:
Page 10 and 11:
Page 12 and 13:
Page 14 and 15:
Page 16 and 17:
Page 18 and 19:
Page 20 and 21:
Page 22 and 23:
Page 24 and 25:
Page 26 and 27:
Page 28 and 29:
Page 30 and 31:
Page 32 and 33:
Page 34 and 35:
Page 36 and 37:
Page 38 and 39:
Page 40 and 41:
Page 42 and 43:
Page 44 and 45: FİKİR SANAT VE EDEBİYATTA TÖRE
show all

Dr. DÄ°LÃVER CEBECÄ°

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?

Dr. DÄ°LÃVER CEBECÄ°