Ahmet ŞAFAK

FİKİR SANAT VE EDEBİYATTA TÖREona bir davul, bir boru ve bir de bayrak vererek,böylece onun kağanlığını tanıdığını bildirdi. (3)Bu kağanın uzun bir çenesi, kambur bir sırtı veparlak gözleri vardı. Ancak kendisi cesur ve hareketiplânlıydı. Davul ve bayrağı alınca Batıya doğruakına çıktı.Bu çağ, Göktürklerin en güçlü olduğu çağdır. 617yılından sonra Çin generali Liang Shih-tu, Çin’e isyanetti ve Göktürklere sığındı.Göktürk kağanı Shih-pi kağan, kurt başlı bir bayrakvererek Çin topraklarında, ona Türk kağanıunvanıyla, bir devlet kurdu. Görülüyor ki Göktürklerbir Çinliye bayrak vererek, Çin topraklarında onaTürk kağanı unvanıyla bir devlet kurdurabiliyorlardı.Ancak Türklerin onu tanıması için kurt başlı Türkbayrağı ile bir Türk unvanının olması gerekliydi. BuÇin vesikalarında gösterilen çok güzel bir örnektir.Bu vesikada Türklerin o çağdaki yaşayışlarıhakkında çok değerli bilgiler verilmektedir. Buvesika “prens henüz daha küçük iken Türklerin diliile elbiselerini çok severdi. Oyun arkadaşı olarakTürklerin o çağdaki yaşayışları Türklere benzeyençocukları seçti. Bir koyun derisinden elbise giyindive başına da bir sorguç taktı. Beş çocuktan bir boyyaptı. Onlar için beş (?) çadır kurdurdu. Her biri içinkurt başlı beş bayrak yaptırdı. Her birine bir mızrakdağıttı. Savaş düzenine geçirtti. Mızraklara, bayrakve filâma geçirtti. Ayrıca kendi kendine bir otağyaptı ve içine oturdu.” “Aşina Mishih Eski GöktürkKağanı, İstemi Kağan’ın beşinci kuşağından geliyordu.Unvanı Bağatur Gabgu idi. Hanedan içinde,kağan olabilmek için veraset hakkı vardı. 627–649yılları arasında Çin imparatoru ona yetkili bir Çinkomutanını, elçi olarak gönderdi. Bu Çin elçisi ona(bir Türk kağanlık) unvanı ile davul ve Bayrak verdive böylece onu Göktürk kağanı olarak tanıdı.”(Chavannes)Ebetteki vesikaların hepsi bunlardan ibaretdeğildir. 567 yılında Bizans elçisi Zemorhos, BatıGöktürk Kağanı İstemi Kağanın görkemli ve altınlıotağını ve «altından yapılmış kurt başlı» bayrağınıgördüğünü ifade etmiştir. Büyük ünlü Uygur kağanıMayun-çur Kağan (945–159), esir aldığı düşmankomutanından “kurt başlı bayrağının önünde, saygıgöstermesini istemiş ve onu zorlamıştı.” (Yakinaf)Ayrıca Türklerin bayraklarında kuş başlı bayraklarherhâlde atın kurt başı, Göktürklerin bayrağının tepesindebulunuyordu. Bunun altında ne vardı?Öküz veya atkuyruğundan bir tuğ mu yoksakumaştan yapılmış bir bayrak mı vardı? Bunu bilmiyoruz.Herhâlde Göktürklerin bayraklarında da bunlardanbiri vardı. Atilla’nın bayrağında, bir “Tuğrulkuşu” vardı. Oğuz boylarında da bir “Tuğrul kuşu”görülmüştü. İlhanlılardan, Olcaytu Hanın ordusununsavaş bayraklarının arasında, bir “şahinli bayrak”görülüyordu… Ancak kaynaklar, İlhanlıların yüzkadar savaş bayrağı kullandıklarını yazıyorlardı. Bukonulara sık sık dokunacağız. Yine İlhanlı çağındakiAnadolu eserlerinde görülen “çift kartal” armalarınınmanaları nelerdir? Hâkimiyet alâmeti olarak “bayrakile davul” bölünmez bir bütün olarak kabul ediliyordu.Göktürk Devleti’ndeki bu köklü anlayış üzerindedaha önce durduk.Bayrak, bir renk konusudur. Türklerde çok eskiçağlardan beri kırmızı renge büyük değer verilmişve saygı duyulmuştur. Bu, bir halk ordu ve savaşgeleneğidir. Bu dallı budaklı ve köklü gelenek,bugünkü Türkiye Cumhuriyeti’nde de devam etmektedir.Ancak belki de devlet bayrağını, halkbayrağından ayırmak için beyaz bayrak ile diğersemboller de çok eski çağlardan beri devam edipgelmekteydi. Bundan dolayı Yavuz’un Çaldıran veMısır akınlarında ak ve kırmızı, iki saltanat sancağıkullanılması, bizce bir rastlantı olmasa gerekmektedir.Köprülü dışında bazı araştırıcıların filan padişahsancağın rengini değiştirdi gibi görüşler ileri sürmeleri,Türk milletinin geleneklerini bilmemelerindenileri gelir. Halk bilmediği, tanımadığı bir renkleyapılmış bir bayrağın arkasından gidip herhâldeölmez. Siyah bayrak sırf Abbasoğullarının verasetinisürdürmek içindir ve semboliktir. Yoksa Türklerdeşehit mezarının bayrağı bile beyazdır. Karayas bayrağı normal ölen içindir. Türkler bir karabayrağın peşinden nasıl gidebilirlerdi? Bayrak renkkonusu olmasından dolayı ak sözünün maddî vemanevî her yönü üzerinde durduk. Sarı rengin Türkgeleneklerinde, önemli bir yeri olmadığını gördük.Özellikle hakan ve saltanat sancaklarının renklerininbir rastlantı olamayacağı apaçık ortadadır. Bir demeslek kuruluşları ile askeri birliklerin atmosferi ileflâmaları vardır. Anadolu beyliklerinden beri görülenyeşil bayrağı ise din ve duygu nedenleriyle temelegötürmemelidir. (4)Bayrak hakkındaki bu bilgilerden sonra Ay veYıldız şekillerinin menşei hakkında kısaca bilgi verelim.AY VE YILDIZ ŞEKİLLERİNİN MENŞEİHilâl şeklindeki ay ile yıldızın pek eski zamandanberi şarkta kullanıldığını biliyoruz. İlk insanların22