Ahmet ŞAFAK

FİKİR SANAT VE EDEBİYATTA TÖREBaşkurt ulusunun siyasetçi, aydın, yazar ve şairlerininacıklı kaderleri de yer almaktadır. Bağımsızlık uğrunaverilen mücadelede bu insanların birçoğu kendinihalkı uğruna gözünü kırpmadan feda etmiştir. Başkurtmilli bağımsızlık hareketini gönülden destekleyenlerarasında Tatar-Başkurt şairi Şeyhzade Babiç (1895–1919) da bulunmaktadır. Babiç hakkında Zeki Velidişunları yazmıştır: “Şeyhzade çok sevilen milli şairdi.Tatarca ve Başkurtça çok güzel şiirleri ve matbu eserlerivardı. Hepsi yok oldu gitti. Başkurdistan millîhareketi, bu şairin kalemiyle şiir mecmualarındacanlandırılmıştı. Fakat bunların çoğu basılmamıştır.Hepsi Sovyetler tarafından imha edildi gitti.”[19]Sovyetler için millilerin hiçbir önemi yoktur, onuniçindir ki onların adlarından ve eserlerinden korkarlarve yok etmek için de ellerinden geleni yapmışlardır.Şeyhzade Babiç tarihi olayları bizzat yaşamış biriolarak şiirlerinde de bu tarihi olayları yansıtmış, kendiduygularını da belirtmiştir. 16 Kasım 1917 yılındaBaşkurdistan Muhtariyeti resmen ilan edilip, millihükümet kurulduktan sonra Başkurdistan halkınıbüyük bir heyecan sarmış, yazar ve şairler de buheyecanını eserlerinde yansıtmışlardır. Zeki Velidi:“Bizde büyük heyecan doğuran bu muhtariyet ilanımilli şairlerimizden Seyitkerey Magaz’ın, ŞeyhzadeBabiç’in birçok şiirlerinin mevzuu olmuştur.”[20]demiştir. O yıllarda yalnız sevinçler değil, büyükacılar, büyük kayıplar da yaşanmıştır. Babiç, Kızıllarile çatışma sırasında vefat eden Emir Qaramış’ınölümü hakkında bir şiir yazmıştır. Konuyla ilgili ZekiVelidi şunları yazmıştır: “ Kızılları doğu Ural’dankoğup çıkarmakta en faal rol oynayan İkinci SüvariAlay kumandanı Emir Qaramış bu sefer esnasındavefat etti. Bu ordumuz için büyük bir kayıptı. Bukayıp dolayısıyla Başkurdistan’daki şairlerimiz birçokmersiyeler yazdılar. Bunlar arasında ŞeyhzadeBabiç’in:Bugün bize ne oldu, duygularımız neye perişan oldu?Perişan olmanın manası, bir dev er ölmüştür.Kaybedip üzüldüğüm er kim idi.Emir isimli er idi.mısraları ile başlıyan mersiyesinin son zamanlardadahi halk arasında söylenmekte olduğunu 1943’deAlmanlara esir olan Başkurt askerlerinden öğrendim.Emir benden birkaç yaş küçüktü, fakat onu çokküçüklüğünden tanıdım, çünkü babası babamın dostuidi.”[21] Milli mücadele yıllarında güvenilir insanlaraolan ihtiyaç daha da artar. Şeyihzade Babiç, ZekiVelidi Togan’ın güvenini kazanmıştır. Onun Orenburgşehirdeki teşkilat işleri hakkında Togan şöyledemiştir: “Orenburg’a gelir gelmez sivil teşkilatişleriyle meşgul olduk… Milli şairlerimizden SeyitkereyMagaz, Şeyhzade Babiç, Özbek şairi AbdülhamitSüleyman (Çolpan), Kazaklardan genç muharrirBerimcan ve bir münevver Kazak kızı bu yerlerdegizli şubeler kurarak Orenburg’daki merkezimizeçok kıymetli malûmat gelmesini temin etmişlerdi.Bunların bilhassa Kazak kızının, şair ŞeyhzadeBabiç’in bu yoldaki faaliyetleri romana mevzu teşkiledecek derecede enteresandır.”[22] Tüm bu yazılanlarBabiç’in ne derece milli bağımsızlık hareketine bağlıolduğunu göstermektedir. 1919 yılının 18 Şubat tarihindeZeki Velidi Togan’ın kurmuş olduğu Başkurt OrdusuSovyetler cephesine geçmek zorunda kalmıştır.Bu olay hem ordu için hem de Başkurt milleti içinçok ağır olmuştur. Göz yaşartıcı bu hadiseyi ZekiVelidi şöyle anlatmıştır: “Kıt’aları geçerken kendimiağlamaktan güç zapt ederek onları selamladım.Askerler ağlıyordu. Onlar geçince yanımda emirberimAhmetcan’ın göğsüne başımı koyup hüngürhüngür ağladım. Bunda hep inandığım demokrasive hürriyet fikrine veda edip şahsî, millî ve maşerîirademizi meçhul maksatlar uğruna kullanmak üzereTabolin ve Kolesovların emrine feda etmek, bu kadardöğüştüğümüz düşmanın ayağına gitmek, milletimizinistikbalinin karanlığı, sevdiğim askerlerimizinbaşına gelmesi muhtemel felâket gözümünönüne geliyordu.”[23] Milli şair Şeyzade Babiç de buolaylardan derinden etkilenmiş ve kendi yorumunuda ekleyerek şiir yazmıştır. Togan, Babiç hakkındaşu satırları yazmıştır: “Milli şairimiz Şeyhzade Babiçde bu teknik kıt’alarla birlikte cepheyi geçmiş,askerin karanlık istikbal korkusuyla titrediğini ve buhadisenin Başkurtların tarihî hayatının en feci hadisesiolduğunu, bu münasebet-le yazdığı şiirinde tasviretmişti. Onun fikrince eğer bu cephe değiştirmehâdisesinin başında Zeki Velidi kendisi bulunmasaidi, bütün ordu tek bir insan gibi intihar etmiş olurdu,demişti.”[24] Şeyhzade Babiç’in yazdığı şiirdende göründüğü gibi Başkurt ulusu Zeki Velidi Toganadı altında tek vücut olmuştur. Başkurt OrdusuSovyetler tarafına geçtikten sonra Ruslar Başkurtköylerini yağmalamaya ve Başkurt-Tatar aydınlarınıkatletmeye başlamıştır. Sovyetlerden Babiç de nasibinialmış Kızıllar tarafından vahşice öldürülmüştür.Şeyhzade Babiç’in Sovyetler tarafından öldürüldüğüSovyet döneminde basılan hiçbir edebiyat kitabındabulunmamaktadır. Bu acı gerçeği Zeki Velidi şöyle89