Ahmet ŞAFAK

FİKİR SANAT VE EDEBİYATTA TÖRE(dolayısıyla Türkçe vb. başka dillere yapılan) tercümeleriylenamaz kılınabilmesi, yani vahyin geldiğidilden başka dillerde ifade edilen anlamlarıylaibadet edilebilmesi mümkün olmuştur.”(55)Sonuç: Dinin kültür emperyalizmine alet olarakkullanıldığı dönemler olmuştur. Tarih içinde dininideğiştiren toplumlardan, dinin emperyalist amaçlakullanılması sebep ve etkisiyle dilini ve milliyetinideğiştiren toplumların varlığını biliyoruz. Macar veBulgar gibi Hıristiyanlaşan Türklerin Türklükleriniunutmaları, Mısır ve Kuzey Afrika halklarının Müslümanolmalarıyla birlikte Araplaşmaları verilebilecekörneklerdendir. Atalarımızın Müslüman olmalarıylabirlikte kültürlerini yaşatmalarının, dillerini ve geleneklerinikaybetmemelerinde, milletimizin köklübir kültür mirasına sahip olmasının rolü vardır. AncakKur’an ve sünnete karıştırılmak istenen Arapkültürüne milletimizin teslim olmamasının, sahipolduğumuz köklü kültür mirasımızın yanında, EbuHanife (öl.768), Ebu Hanife’nin izinden gidenMatüridî (öl. 944) ve öğrencileri, Ahmed Yesevî (öl.1166), Hacı Bektaş Velî, Mevlâna, Yunus Emre…gibi kişilerin İslâm Dini’ni yorumlamalarının etkisininolduğunu da unutmamak lazımdır. Bu büyükinsanlar, İslâmiyeti aslına sadık kalarak Türk kültürüile kaynaştırmışlardır. Ebu Hanife ve Matüridî,duaların, hatta ibadetlerin toplumların kendi dilleriyleyapılabileceği görüşleri, Türk dilinin korunmasınısağlamıştır. Bu bilginlere göre Yüce Tanrı’nın insanlargibi seslere ve harflere ihtiyacı yoktur. Böyle biranlayış, sonradan Müslüman olup da dil ve kültürlerinikaybetmek istemeyen toplumlara kendi benliklerinikoruma imkânını sağlamıştır. Bu sebepleatalarımız Kur’an’ın anlamına ulaşmış, Kur’an ileTürk kültürü arasında ortak noktalara kavuşmayı,geleneksel Türk kültürünü İslâm Dini içinde diritutmayı, benliklerini kaybetmemeyi başarmışlardır.Sonuç olarak atalarımız Ebu Hanife, Matüridî veAhmed Yesevî’nin engin yorumlarıyla Kur’an-ıKerîm ile Türk kültürü arasında ortak noktalarıbulmuşlar ve milletimizin hem iyi bir Müslümanolmalarını, hem de benliklerini korumalarınısağlamışlardır.Türk kültüründe kadına saygı, hoşgörü, farklıanlayıştakilerle bir arada yaşama kültürü, doğruluk,alçak gönüllülük, misafirperverlik, nefsine hâkimolma, kanaatkârlık, kazançta helal olana yönelme,ahde vefa, merhamet, fedakârlık, diğergamlık (özgecilik),töreye göre hareket etme, selamlaşma, gönülalma, millet, vatan, ilim sevgisi, atalara saygı gibihasletler İslâm Dini ile korunmuş, din ile kültürarasında bir çatışma olmamıştır.Ebu Hanife, Matüridî, Hoca Ahmet Yesevî gibiMüslüman Türk bilginleri İslâm Dini’ni Türk kültürüne,Türk dünya görüşüne, örf ve geleneklerineuygun, akılcı, kucaklayıcı, hoşgörülü bir şekildeaçıklamışlar ve anlatmışlardır. Atalarımız İslâmDini’ni bütün benlikleriyle özümsemiş, kavramış,anlamış olmakla kalmamışlar, bu yüce dini Araplarahas kabile dini olmaktan çıkarıp bir dünya dini halinegetirmişlerdir. Milletimiz inanç, ibadet ve ahlâk sisteminiEbu Hanife, Matüridî ve Hoca Ahmet Yesevîüçlüsünün akılcı, gerçekçi, ilimci, hurafelerden uzakhoşgörülü sistemleri üzerine oturtmuştur. Bugünhalkı Müslüman olan devletler arasında Ebu Hanifeve Matüridî mezheplerine uyan toplumlar diğerlerineoranla daha çağdaş, daha medenî ve daha demokratikhayat içinde, benliklerine ve hürriyetlerine sahiptirler.KAYNAKLAR1.Himmet Akın, “Cumhuriyetimizin Sekizinci Yılında AtatürkDevrimleri ve Türk Milliyetçiliğine Toplu Bir Bakış”, Ellinci YılKonferansları, Ankara, 1974, 16-32.2.Afet İnan, M. Kemal Atatürk’ten Yazdıklarım, Ankara, 1969,69.3.Enver Ziya Karal – Afet İnan, Atatürk’ten Hatıralar, Belgeler,Ankara, 1969, 278.4.Emin Bilgiç, “Milli Kültür Anlayışı”, Milli Kültür Dergisi,Ocak 1977, Sayı I, 2-3.5.Mümtaz Turhan, Kültür Değişimleri, İstanbul, 1969, 56.6.G. Marshal, Sosyoloji Sözlüğü, Çev. O. Akınhay – D.Kömürcü, Ankara, 1999, 405.7.Muharrem Ergin, “Türk Milli Kültürü ve Dünya Görüşü Üzerine”,Kubbealtı Akademi Mecmuası, Ekim 1985, Sayı 4, 27-50.8.Sadri Maksudî Arsal, Milliyet Duygusunun SosyolojikEsasları, İstanbul, 1979, 37.9.Mahmut Tezcan, Türk Kimliği ve Kültür – Kişilik İlişkileri,Ankara, 1977, 11.10.Asım Yapıcı, Din, Kimlik ve Ön Yargı, Biz ve Onlar, Adana,2004, 55.11.Ali b. Ebubekir el-Heysemî, Mecma’ üz-Zevaid, Beyrut,1402, X, 271; Ebu Davud, Kitab ül-Libas, 4, Hadis No 4031; İbnEbi Şeybe, el-Musannaf, Riyaz, 1409, VI, 471.12.Müslim, el-Cami üs-Sahih, Kahire 1375, IV, Kitab ül-Birr,Bab 10, Hadis Nu 34, M. Sofuoğlu Çevirisinde, VII, s. 32.13.TS Eliot, Kültür Üzerine Düşünceler, Çev. S. Kantarcıoğlu,Ankara, 1987, 20.14.Bak: Harun. Güngör, Türk Bodun Bilimi Araştırmaları,İstanbul (Kum saati yayını), ?, 2815.Bak: AV. Ecer, İslâm Tarihi Dersleri – I, Kayseri, 2000, 89,111; AV. Ecer, “Türklerin Eski İnançlarında İlahi Din İzleri”,Töre Dergisi, Şubat 1963, Sayı 141, 62-64.76