Ahmet ŞAFAK

FİKİR SANAT VE EDEBİYATTA TÖRETURAN’DAN YÜKSELEN SES:ERGEŞ UÇKUN•İdris ACAR*“Türk şiiri, özünde Türklük şuurunun anlamınıbarındırdığı için Türkiye üzerine oyun oynayanlarınalamadıkları tek kaledir… Biz bu şiiri kokusundantanırız. Biz İstiklâl Harbimizi şiir kokusuylakazandık. Bundan sonra da bir şey kazanmaya adaysak,yine şiirden alacağımız gücün büyük yardımıolacak.”(1) Uçkun’un şiirlerine baktığımız zamanonun şiirleri bu kalenin sarsılmaz burçlarındanbiridir. Zira Uçkun’un şiirlerinde görülen fikrisağlamlık ve uğruna mücadele verilen değerlerinkutsiyeti bu kalenin harcının daha iyi karılmasınaolanak sağlamıştır. Bu sebepledir ki Uçkun’unşiirleri, üzerinde oyun oynamak isteyenlere fırsatvermez. Aksine Uçkun’un şiirleri, şahsiyetini tarihsayfalarında arayanların şahsiyetlerini bulmalarınabüyük bir kolaylık sağlar.Uçkun, kendi şairliği hakkında şunları söyler:“Türkler dünyaya şair ruhu ile geldiği için bütünulusumuza “şair millet” derler. Babur’dan FatihSultan Mehmet’e kadar padişahlarımız Sofi Allahyar,Mahtumkulu ve Köroğlu gibi savaşçılarımız,Meşreb ve Ethem gibi kalenderlerimiz, Nadire’denZiybinnisa’ya kadar kadın ve kızlarımızın hepsi divansahibi şairdirler ve her grup için yüzlerce kitapyazmak imkânı vardır.Bu kutlu ata mirasında bana da birazcık bir şeydüşmüş olsa gerektir ki, ta yiğitlik ve ergenlikten berihadiselere bakarak düşüncelerimi şiir ile söylemekâdet olup gelmiştir” (2)Şair bir millete mensup olarak dünyaya gelenUçkun’un da bu mirastan nasiplenerek şiirlerkaleme aldığı görülmektedir. Bu noktada “Şair Millet”kavramını biraz daha detaylandırmak yerindeolacaktır. Neden bir başka millet için şair milletdenmez de Türk Milleti için bu tabir kullanılır? Bununnedeni öyle zannediyorum ki Türk Milleti’ninhisli bir yapıda hisseden bir duyuş tarzına sahipolmasındandır. Uçkun şiirlerini okuyanlar da onun buhisli yapısını ilk mısralardan itibaren anlayacaklardır.Zira o, görüp yaşadıklarını, hisleriyle bütünleştirerekortaya koyabilmiş bir şairdir. Bu yönüyle onunşiirleri titreyen bir yüreğin terennümü olarak, başkayürek tellerini de titretebilecek niteliktedir.Uçkun’un edebi şahsiyetinin daha iyianlaşılabilmesi için, Uçkun’un çocukluk yıllarınadönmek yerinde olacaktır. Uçkun, Güney Türkistanolarak adlandırdığı Afganistan coğrafyasında oynananoyunların tam ortasında doğmuştur. BuradaTürklere karşı izlenen yıldırma ve yok etmesiyaseti onun şair damarının güçlü bir şekildekabarmasında son derece önemli rol oynamıştır.Onun ilk şiirleri de yine bu döneme denk gelmektedir.Çocukluk yıllarında şiir yazmaya başlayanUçkun, felç geçirdiği dönemde bile şiirler kalemealmaktan geri durmamıştır. Gençlik yıllarında siyasiotorite aleyhinde şiirler kaleme alan Uçkun’un buşiirleri sansür ve baskılar sonucunda yok edilmiştir.Yok edilen bu şiirlerin onun edebi şahsiyetinindaha iyi anlaşılabilmesi ve o dönem içerisinde oynananoyunların bu günlere yeterince taşınamamasınoktasında bir talihsizlik olarak değerlendiriyor vebu şiirlerin yok edilmesini tarihi vesikaların yokedilmesiyle eş tutuyoruz.Uçkun’un edebi şahsiyetinin ve dünya algısınınşekillenmesinde, aldığı Kur-an’ı Kerim ve dineğitiminin de büyük etkisi olur. Dört yıl boyunca sonderece ciddi bir din eğitiminden geçen Uçkun’undaha çocuk denebilecek yaşlarda Kur-an’ı Kerim’ihatm etmesi ve ezberlemesi, onun zihninin hemaçık kalmasına hem de bir hatip edasıyla şiirleryazıp söylemesine vesile olmuştur. Zira; onunşiirlerine ve düzyazılarına serpiştirdiği dini ibareler,ayetler ve hadisler, almış olduğu Kur’an-ı Kerimve din eğitiminin onun sanatına nasıl tesir ettiğinigöstermesi bakımından önemlidir. Bu durum, onundini unsurların insanlar üzerinde etkileyiciliğindenyararlanma düşüncesinden ileri gelmektedir. Bununyanında Uçkun, kimi düzyazılarında Fuzuli, Mahtumkulu,Nevaî gibi şair ve yazarların şiirlerindende örnekler sunarak, onların birkaç beyitine dekarşılıklar yazar:“Tu dur uftadegan ra, gahi gahi yad mikerdiMeger gumkerde qasid reh? ki peyghami nemiayed, ...laa’lem(3)Özümüzce,*Kafkas Ün. Türk Dili ve Edebiyatı Öğrencisi57