R. - ?SMEK - İsmek - İstanbul Büyükşehir Belediyesi
R. - ?SMEK - İsmek - İstanbul Büyükşehir Belediyesi
R. - ?SMEK - İsmek - İstanbul Büyükşehir Belediyesi
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Mustafa Armaðan:<br />
“Deðerli Olmak ile Estetik Olmak<br />
Ayný Þeyler Deðildir”<br />
Araþtrmacý yazar Mustafa Armaðan el sanatlarý ve estetik<br />
üzerine sorularýmýzý yanýtladý.<br />
Estetik nedir? Ne deðildir?<br />
Estetik, genel olarak güzelliði algýlamaktan alýnan zevki anlatýr.<br />
Doðadan alýnan zevk de estetiðin alanýna girer ama biz genellikle<br />
insanoðlunun yaptýðý sanat eserlerinden alýnan zevk için<br />
kullanýyoruz.<br />
Estetik algýsý ya da duygusunun el sanatlarýna<br />
bir þeyler kattýðýný söyleyebilir miyiz?<br />
Bugün modernizmin etkisiyle estetik sanki<br />
“yüksek sanat eserleri” için kullanýlýyor gibidir<br />
ama geleneksel dünyada zanaat ile sanat<br />
arasýnda belirgin bir sýnýr çizgisi mevcut<br />
deðildir. Dolayýsýyla el sanatlarýný, güzel<br />
sanatlarýn dýþýna koyan seçkinci yaklaþýma<br />
sýcak bakmýyorum. Geleneksel el sanatlarýmýz<br />
da pekala estetik algýsýnýn konusu olabilir.<br />
Yeter ki, biz onu bu gözle görelim. Bakýn Shakespeare’in<br />
Othello adlý piyesinde bir Türk mendili<br />
vardýr. Bu mendilin Türkiye’den yaptýrýlan<br />
bir örneði, Othello’nun 400. yazýlýþ yýldönümü<br />
etkinliklerde ünlü Shakespeare Globe’da<br />
oyunu seyretmeye gelenlere daðýtýldý<br />
ve mendil iþlemelerimiz Londra’ya sesini<br />
duyurmuþ oldu. Demek ki, önce bizim<br />
onlarý küçümsemememiz gerekiyor; daha<br />
doðrusu son bir buçuk asýrlýk aþaðýlýk<br />
kompleksinden bir an evvel kurtulmamýz...<br />
Estetik anlayýþýmýzý etkileyen toplumsal<br />
faktörler nelerdir?<br />
Toplumlar deðiþir. Deðiþmek zorundadýr. En azýndan Ýbn Haldun’dan<br />
beri biliyoruz bunu. Deðiþim, çaðlara ruh getirir, ruh<br />
götürür. Buna ‘algý modalarý’ da diyebiliriz. Modern toplumu<br />
farklý kýlan þey, bu algý modalarýnýn belli mihraklar tarafýndan<br />
bilinçli ve sistematik bir þekilde etkileniyor olmasýdýr. Yoksa<br />
geleneksel dönemde de modalar olmuþtur. Hatta her padiþa-<br />
Röportaj: Metin YÜKSEL<br />
Deðerli olmak ile estetik olmak ayný þeyler deðildir. Bir aile fotoðrafý benim için deðerlidir<br />
ama estetik deðeri yoktur, yani bir baþkasý için donmuþ bir görüntüden ibarettir.<br />
Son zamanlarda bu karýþtý birbirine. 50 yýl önce Kilis’te yapýlmýþ Halep iþi taklit<br />
Mýrra sürahisi bugün antika yerine geçiyor. Estetik seviyesi yok, üstelik kusurlarý<br />
ayan beyan sýrýtýyor. Ama anlamayan biri için o estetik deðeri haiz oluyor.<br />
hýn tahta çýkýþýnda sarayda yeni bir zevk fýrtýnasý estiðini ve giyim<br />
kuþamdan döþemeye kadar yeni bir kreasyonun hakim<br />
olduðunu biliyoruz. (Biliyor muyuz sahiden de? Emin deðilim o<br />
kadar.) Bu algý modalarý, estetik algýmýzý da etkileyecektir. Padiþah<br />
resimlerine baktýðýnýzda sarýðýndan<br />
kaftanýna kadar asýrlar<br />
içinde ne tür zevk deðiþimleri,<br />
hatta diyebiliriz ki zevk devrimleri yaþandýðýný<br />
daha iyi görürsünüz. Çünkü 14. yüzyýlýn<br />
dünyasý deðildir 18. yüzyýl. Bizim Osmanlý tarihini<br />
tek bir öykü gibi kurgulayýþýmýza inat, olamazdý<br />
da zaten.<br />
Zamana göre estetik anlayýþýmýz deðiþiyor mu?<br />
Deðiþmeyen birþeyler olmasaydý, nelerin deðiþtiðini<br />
de, dolayýsýyla deðiþmeyi de kavrayamazdýk.<br />
Bütün deðiþmelere raðmen, her zaman beðenilesi<br />
eserler de ortaya konuluyor. Süleymaniye<br />
mesela; 1550’lerde de güzeldi, þimdi de<br />
güzel. Osmanlý için güzeldi, Türk için de güzel,<br />
hatta bir Japon için de güzel. Demek ki,<br />
sanat, insanýn dünyasýný sürekli bir mýcýr<br />
yýðýný haline getiren deðiþme makinesine<br />
raðmen deðiþmeyeni, kalýcý olaný,<br />
evrensel olaný yakalama ustalýðýdýr.<br />
Her eski olaný estetik ya da deðerli<br />
kabul edebilir miyiz?<br />
Deðerli olmak ile estetik olmak ayný<br />
þeyler deðildir. Bir aile fotoðrafý benim<br />
için deðerlidir ama estetik deðeri yoktur,<br />
yani bir baþkasý için donmuþ bir görüntüden<br />
ibarettir. Son zamanlarda bu karýþtý birbirine.<br />
50 yýl önce Kilis’te yapýlmýþ Halep iþi taklit Mýrra<br />
sürahisi bugün antika yerine geçiyor. Estetik seviyesi<br />
yok, üstelik kusurlarý ayan beyan sýrýtýyor. Ama anlamayan biri<br />
için o estetik deðeri haiz oluyor. Niye? Çünkü eski. Aný icat<br />
etmek istiyoruz, çünkü kolektif anýlarýmýz berhava edilmiþ. Bir<br />
þeyleri ikame etmek istiyoruz o boþluðun yerine. Gayyayý ne<br />
doldurabilir?<br />
99
Change language