R. - ?SMEK - İsmek - İstanbul Büyükşehir Belediyesi
R. - ?SMEK - İsmek - İstanbul Büyükşehir Belediyesi
R. - ?SMEK - İsmek - İstanbul Büyükşehir Belediyesi
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
68<br />
Ömer Bilge, oymaya elveriþli sert aðaçlarýn seçildiði rahle yapýmý<br />
için en uygun aðacýn ceviz olduðunu düþünmektedir. Cevizin dýþýnda<br />
kayýsý, meþe, alýç, yabani armut (ahlat), gürgen ve dut aðaçlarý<br />
da kullanýlmaktadýr. Rahle yapýmýnda seçilen aðaç istenilen<br />
boyuta göre hazýrlanýrken eni, boyunun üçte biri olarak hesaplanýr.<br />
Üst pano, kilit (geçme-diþler) ve alt pano olarak üç bölümden<br />
oluþan rahlede Ömer Bilge’ye göre en uygun orantý, rahle uzunluðunun<br />
geniþliðinden 4 katýna yakýn ölçüde olmasýdýr. Bu þekilde<br />
hazýrlanan tahtanýn kalýnlýðý 2,5 cm’den az ve 3 cm’den çok olmamalýdýr.<br />
Tahta hazýrlandýktan sonra, ikinci aþama olan ara açma ve<br />
çapraz oyma (kilit sistemi) iþleminde, kilit sistemini oluþturacak<br />
bölüm yaklaþýk olarak rahlenin boyunun üçte biri þeklinde ayarlanarak<br />
yatay bir çizgiyle belirlenir. Bu ölçü rahlenin orantýsý için<br />
çok önemlidir. Kilit sisteminde açýlacak bir diþin eni, ortalama tahtanýn<br />
kalýnlýðýndan 1 cm. büyük olmalýdýr. Nedeni ise; kilitlerin rahle<br />
yapýlacak aðacýn kalýnlýðýnda olmasý durumunda, rahlenin çok<br />
dik bir þekilde açýlmasý ve “þark usulü” oturan okuyucunun bu durumdan<br />
rahatsýzlýk duymasýdýr.<br />
Yatay çizgi ile belirlenen kilit sisteminde geçme-diþlerin kalýnlýðý<br />
ilk çizgiye paralel ikinci bir çizgi ile belirlenir ve bu kýsým eþit ölçülerde<br />
bölümlere ayrýlýr. Hazýrlanan bölmelerdeki oyulacak kýsýmlar,<br />
tahta üzerinde bir boþ bir dolu olmak üzere atlamalý olarak<br />
belirlenir ve tahtanýn her iki yüzü belirlenen kýsýmlardan baþlanarak<br />
oyma kalemleri ile 45o’lik açýyla oyulur.<br />
Rahlede açýlan kilitlerin sayýsý tek veya çift olabilir. Ýslam dininde<br />
tek tanrýya inanýþtaki kutsallýktan dolayý genellikle tek sayýda yapýlan<br />
kilitlerde, bir diþ tam ortaya gelir ve kenarlardaki diþlerin þekilleri<br />
de birbirlerine benzer. Bu düzenleme rahlenin üzerine uygulanacak<br />
desenin simetrisi ile ilgilidir. Rahlenin kilit sistemi hazýrlandýktan<br />
sonra, hýzar adý verilen kesim makinesinde ortadan ikiye<br />
bölünerek kanatlara ayrýlýr. Çok dikkatli yapýlmasý gereken bu<br />
iþlemde, üst panodan kilitlerin açýldýðý üstte yer alan ilk çizginin<br />
kenar hizasýna kadar kesilir ve tekrar ayak kýsmýndan baþlanarak<br />
kilitlerin açýldýðý altta yer alan ikinci çizginin kenar hizasýna kadar<br />
kesilerek rahle kanatlara ayrýlmýþ olur. Kilit sisteminden sonra<br />
üçüncü aþama olan, “þekil çizme veya kopya etme” iþleminde rahle<br />
yüzeyine uygulanacak motif kompozisyonu ve ölçüleri rahle<br />
boyutuna göre ayarlanarak bir kaðýt üzerine çizilir ve tahtanýn her<br />
iki yüzeyine de aktarýlýr.<br />
Ömer Bilge rahle yüzeyine desen olarak, bitkisel ve geometrik<br />
motiflerin yanýnda makîli, kûfi ve sülüs yazýlý kompozisyonlarý da<br />
kullanmýþtýr. Ömer Bilge’nin en zevk aldýðý kompozisyonlar; geometrik<br />
desenler olmuþtur. Genellikle merkeze simetrik motiflerin<br />
birbirini tekrar etmesinden oluþan kompozisyonlarý tercih etmiþ<br />
ve rahle üzerine aktarýlan kompozisyonda simetri kurallarýna oldukça<br />
önem vermiþtir. Henry Glassie kitabýnda Ömer Bilge’nin simetri<br />
anlayýþýný þöyle ifade etmiþtir: “Konyalý tahta oymacýsý Ömer<br />
Bilge rahlelerinin her iki kanadýnda da ayný deseni yineler; bu desenler<br />
de ayrýca yinelenen birimlerin toplamýndan oluþur. Simetri<br />
simetriyi sarmalar, yýllar yýllarý, çiçekler çiçekleri izledikçe, biçimler<br />
kendilerini yinelerler. Her þey göksel kürelerin dönüþünde dile<br />
gelen nihai bütünlükte düzenli yinelemeyi belgeler. Bu dünyalý<br />
usta, sabýrlý ve bilinçli yineleme yoluyla yaradýlýþýn iç dinamiðine<br />
uygun bir tablo koyar ortaya…”<br />
Rahle yüzeyine uygulanacak kompozisyon aktarýldýktan sonra<br />
dördüncü aþama olan, “ayak açma” iþlemine geçilir. Ömer Bilge<br />
rahlelerinde kullanacaðý ayak formunu da, uyguladýðý motif kompozisyonlarýna<br />
göre biçimlendirmiþtir. Kompozisyonlardaki simetri<br />
ve motif çeþitlerine uygun þekilde planlanan rahle ayaklarý hazýrlanan<br />
planda belirtilerek, genellikle düz, dilimli, kaþ kemer ve<br />
alt panoda devam eden ve ayaklar üzerine de yerleþtirilen motif<br />
formlarýna göre kesilmiþtir. Ayrýca yaptýðý rahlelerin ayak kýsýmlarýnýn<br />
iç bölümüne ince uçlu matkapla küçük delikler açarak rahleyi<br />
yaptýðý yýlý ve “Hacý Ömer Argýthanî” þeklinde imzasýný atmýþtýr.<br />
Beþinci aþama rahle yüzeyindeki deseni oyma iþlemidir. Ömer Bilge<br />
rahlelerinde ve yaptýðý diðer aðaç iþlerinde oyma tekniklerinden<br />
düz satýhlý derin oyma, eðri kesim tekniði ve ajur tekniklerini<br />
kullanmýþtýr. Usta fildiþi, sedef ve deðerli materyallerden yapýlan<br />
kakma tekniðine karþý hayranlýk duymuþ fakat ne ustanýn ne de<br />
müþterilerin bu tip materyalleri almaya gücü olmadýðý için kakma<br />
tekniðini kullanamamýþtýr.<br />
Ömer Bilge’nin kitabýnda yedinci aþama temizlik, sekizinci aþama<br />
ise temizlik malzemeleri olan zýmpara, keçe, yün kumaþ, cam elyafý,<br />
sistre ve eðe hakkýnda verilen bilgilerden oluþmaktadýr. Yüzey<br />
süsleme iþlemi tamamlanan rahlede temizlik iþlerine geçilerek,<br />
pürüzlü yerler zýmpara, eðe ve çaký ile giderilir. Ýþlem sýrasýnda<br />
motiflerin özeliklerinin bozulmamasýna dikkat edilmelidir. Tüm<br />
aþamalardan geçip, kullanýma hazýr hale gelen rahlenin dokuzuncu<br />
ve son aþama olan ve kitapta cila ve çeþitleri olarak geçen vernikleme<br />
iþlemine geçilir. Bu iþlemden önce rahle yüzeyi, zeytinyaðý<br />
ile yaðlanarak hem dolgu verniði yapýlmýþ olur, hem de rahle-
Change language