R. - ?SMEK - İsmek - İstanbul Büyükşehir Belediyesi
R. - ?SMEK - İsmek - İstanbul Büyükşehir Belediyesi
R. - ?SMEK - İsmek - İstanbul Büyükşehir Belediyesi
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
54<br />
Osmanlý Saray<br />
Ata sanatý olarak kabul edilen halý sanatýmýz, geleneksel motifleri<br />
ve kompozisyonlarý açýsýndan deðiþimler göstererek günümüze<br />
kadar devam etmiþtir. Türk halýlarýnýn klasik geliþimi<br />
yanýnda, 16. yüzyýlýn son yarýsýnda teknik ve dekor bakýmýndan<br />
tamamen farklý bir grup görülür ki, bunlara “Osmanlý Saray<br />
Halýlarý” adý verilmiþtir.<br />
Stilizasyon ve üsluplaþtýrma adý verilen süsleme anlayýþýnýn sanat<br />
dünyasýnda bir dönüm noktasý olduðunu ve klasik motiflerin<br />
bu metotla ortaya çýktýðýný kabul edersek; 16.yy’dan<br />
19.yy’a kadar uygulanmýþ saray halý ve seccadelerinde bahsi<br />
geçen süsleme anlayýþýnýn hakim olduðunu, bu dönemi üslup<br />
olarak etkisi altýna aldýðýný görürüz. Günümüze kadar gelen örneklerde,<br />
daha çok Hatai grubu adý altýnda toplanan bitki kaynaklý<br />
motifler, penç, yaprak, hatai, yarý üsluplandýrýlmýþ çiçekler<br />
görülür. Bitkisel kökenli motiflerle birlikte meyveler ve bahar<br />
açmýþ aðaçlar da bu dönemde birçok sanat dalýnda<br />
karþýmýza çýkmaktadýr. Halýlarda ikinci grubu ise rumi<br />
motifi ve çeþitleri oluþturmaktadýr. Dönemler arasýnda<br />
büyük farklýlýklar gösteren bulut motifi<br />
de bu dönem halý ve seccadelerinde<br />
görülmektedir.<br />
1514’te Tebriz’in, sonra 1517’de Kahire’nin<br />
de Osmanlýlarca fethedilmesi,<br />
Türk halý sanatýnda yeni teknik ve desen<br />
anlayýþýna yol açmýþtýr. Kahire<br />
tezgâhlarýnda yapýlan ilk halýlarda, 1540-<br />
1550 arasýnda Memlûk halýlarýnýn renk ve<br />
motifleri ile karýþýk örnekler görülmüþ, fakat kýsa<br />
zamanda Osmanlý Sarayý’nýn natüralist üslubu<br />
hâkim olmuþtur. Herhangi bir geliþmeye baðlanmadan,<br />
birden meydana çýkan halýlarda saz denilen<br />
hançer yapraklar, palmet ve madalyonlar, tamamýyla<br />
natüralist lale, sümbül, karanfil ve nar çiçekleri ile birleþtirilerek<br />
yepyeni bir üslup yaratýlmýþtýr. Kumaþ, çini, tezhip,<br />
cilt kapaklarý ve kalem iþleri gibi Osmanlý sanatýnýn çeþitli kollarýnda<br />
ortaya çýkan natüralist yaprak ve çiçek dekoru bu halýlarda<br />
da kendini gösterir. Çok ince ve zengin desenli bu lüks<br />
halýlarda uçlarý birbirine daha yakýn olduðu için Ýran düðümü<br />
tercih edilmiþtir. Yün ve pamuktan yapýlan düðümler (metrekarede<br />
200.000-700.000 arasýnda) daha sýk olup, kadifeyi andý-<br />
Halý ve Seccadeleri<br />
Derya TECÝMER *<br />
Türk halý sanatý, geleneksel motifler ve kompozisyonlar açýsýndan deðiþimler göstererek<br />
günümüze kadar devam etmiþtir. 16. yüzyýlýn son yarýsýnda “Osmanlý Saray Halýlarý” adýyla<br />
teknik ve dekor bakýmýndan farklý bir grup görülmektedir. Yine bu yüzyýlda sultanlar,<br />
ibadet etmek için olaðanüstü güzellikte seccadeler kullanmýþlardýr. Bu seccadelerin büyük<br />
kýsmý ise Bursa ve Ýstanbul’da saray için halý dokuyan atölyelerde yapýlmýþtýr.<br />
Fotoðraf 1<br />
ran yumuþak bir tesir býrakýr. Ýpek düðüm yoktur, yalnýz<br />
argaç ve arýþlarda bazen ipek kullanýlmýþtýr. (1)<br />
Osmanlý saray halýlarýnýn Ýstanbul’dan gönderilen örneklere<br />
göre Kahire’de yapýldýðý fikri, ilk defa Erdmann tarafýndan<br />
ileri sürülmüþ ve geniþ ölçüde benimsenmiþtir. Fakat<br />
Kühnel, bunlardan bazýlarýnýn teknik<br />
özelliklerine göre Ýstanbul’da<br />
veya<br />
Fotoðraf 2<br />
Fotoðraf 6
Change language