R. - ?SMEK - İsmek - İstanbul Büyükşehir Belediyesi

More documents

Recommendations

Info

154 Keçe Külahýn Semazenlerin sema eylerken giydikleri uzun ve beyaz elbisesi tennure, baþýndaki kahverengi külah ise sikke diye adlandýrýlýyor. Hz. Mevlâna, Mesnevi’de tennureyi kefen, hýrkayý toprak, sikkeyi ise mezar taþý olarak zikrederek adeta insanýn ölmeden önce ölmesinin somut bir yorumunu veriyor. Semazenlerin sema ederken giydikleri bu giysileri yapan ustalar da yine Konya’da yaþýyor. Dünyada oldukça ilgi gören Mevleviliðe gönül veren yabancýlarýn sikke ve tennureleri de Konya’dan gidiyor. Çünkü sema kýyafetleriyle profesyonelce ilgilenen ve dergah ritüeline uygun þekilde yapan baþka ustalar yok. Biz de bir sikkenin yapýlýþýna yakýndan tanýk olarak bu el emeði sikkelerin ortaya çýkýþýný ve anlam perdelerini aralamaya çalýþtýk. Sikke yapýmcýsý Mehmet Girgiç, 13 yaþýnda dedesinden öðrendiði sikkeciliði tam 40 yýldan bu yana Konya’daki atölyesinde devam ettiriyor. Onun en büyük yardýmcýsý ve bundan sonra el vereceði kiþi ise dünyanýn en küçük sikkecisi konumundaki 8 yaþýndaki oðlu Celaleddin. Mehmet Girgiç’in dedesi önceleri külahçý imiþ. Ancak Cumhuriyet döneminde çýkarýlan kýyafet kanunundan sonra keçeciliðe yönelmiþ ve çobanlara kepenek dikerek mesleðini geliþtirme yolunu seçmiþ. Keçenin cazibesi- Ruhla Semasý ne ve esrarýna kapýlan dede Girgiç, sonrasýnda sikke yapýmýna yönelmiþ. Dedesinin çýraklýk arkadaþý olan Ali Sapmaz’dan keçenin sýrlarýný öðrenen Mehmet Usta, dedesine verdiði söz gereðince o rahmetli olana kadar da elini keçeye sürmemiþ. Ýlk sikkesini bir hafta boyunca uðraþarak yedinci denemesinde yapabilen Girgiç, iþin sýrrýný Konya Mevlâna Müze’sinde gördüðü bir sikkeyi incelemesiyle çözmüþ. Sikke dediðiniz semazen külahý öyle kolay ve her yünden yapýlan bir giysi deðil. Bir kere iyi bir sikke yapmak için oðlak ya da deve yünü bulmak gerekiyor. Sikkenin aslý yünden oluþur. Sufi kelimesinin de Arapça suf (yün) kelimesinden türetildiðini ve eski derviþlerin yünden elbise giydiklerini, sufi kelimesinin de bu anlama geldiði herkesin malumu. Bazý iþlemlerden geçtikten sonra önce keçe sonra sikke olan yün, insan-ý kamil olma yolculuðunda derin manalar taþýr. Keçe’nin Ýlk Semasý… Sina NEFTÎ Semazenler için baþlarýna giydikleri kahverengi külaha sikke deniyor ve sikkenin çok derin bir manasý var. Hz. Mevlâna’nýn Mesnevi’de mezar taþý olarak zikrettiði sikke, Konya’da yapýlýyor. Keçi kýlýndan ve tamamen elle yapýlan sikke en çok Ýsviçre, Amerika ve Avusturya’dan sipariþ alýyor. Dünyada sikkeyi yapan baþka ustalarýn olmamasý da Konya’yý ayný zamanda Mevleviliðe ilgi duyan kimselerin odak noktasý yapýyor. Mehmet Girgiç’in kamýþtan bir kalýbýn üzerine yaydýðý yýkanmýþ yünü incecik sermesi ve onu sýkýca bir rulo halinde sarmasý in-
Bu güçlü ve sanatçý ellere ise dünyanýn en küçük tennure ustasý, oðlu Celaleddin Girgiç’in minik elleri ekleniyor. sana baðlanan sadakat kemeri gibi geliyor. Ayný zamanda yünün bu rulo halini almasý ve ilk kez dönmesi keçenin sema ile tanýþmasýný remzeder sanki. Ýyice incelen ve bütün kirinden arýnan yünün þekil ve biçiminin deðiþmesi de tam bu noktaya isabet eder. Girgiç büyük efor harcayarak zikreder gibi keçe kývamýna gelen kadar yoðurmasý vahdetin bir fotoðrafýný sunar adeta. Kalýba ilk serildiðinde parça bölük olan yün artýk birleþmiþtir. Rulodan çýkarýlarak yere serilen yün, düzgün bir yere serilerek yeni bir serüvene hazýrlanýr. Artýk bu noktada Mehmet Usta’nýn maharetli elleri konuþacaktýr. Kendini mürþidine teslim eden mürid gibi, yün de artýk ustasýna kendini teslim etmiþtir. Sýcak su ve sabunla piþip keçe olacak kadar piþen yün, sýcak suyla aþkla yoðrulur. Her yoðrulmada açýlan sikke için artýk iki parçanýn birleþmesi kalmýþtýr. Bu birleþme keçenin birbirinin içine geçmesi suretiyle yapýlýr ve böylece hem tek ve hem de çift bir görünüm arzeder. Bu halleriyle sikkeler “Göklerin altýnda bir eþi olmayan o sevgili esirini tek mi, çift mi oynamaya razý etti. Bana sordu: “Tek mi istersin yoksa çift mi?” Ben de: “Seninle çift, alemden de tek, ayrý olmak isterim “dedim” diyen Hz. Mevlâna’nýn sözlerine iþaret ederler sanki. Görünüþte tek olan bu çift giysi, alemde zýtlýklarý ile var olan çift þeyleri vahdet örtüsü içinde gizlemeyi salýk vermektedir adeta. Bu düsturun kulakta küpe deðil baþta taç yapýlmasýdýr sikke. Ýç içe geçen iki çift yünün yolculuðu ustanýn ellerinde kalýba girer. Yavaþca okþanan ve adeta sýrtý sývazlanan yün, 15 dakikalýk iþlemin ardýndan ýslak keçe kalýbýnýn üzerinde kurumaya býrakýlýr. Sikke bu noktadan sonra derviþlerin baþýna taç olmaya hazýr hale gelecektir. Gerçek malzemeyi bulmadan sikke yapmayacaðýný kaydeden Mehmet Usta, eskiden düz olan sikkeyi kendisinin geliþtirerek hafif ovalleþtirdiðini ve böylece kendi tarzýný ortaya koyduðunu söylüyor: “Biraz daha geliþtirdim ben sikkeyi. Böylece sikkenin ömrünü 100-150 seneye çýkarmayý hedefliyorum. Sikke yapýmýnda ben orta bir yol buldum, kimse de tepki göstermedi. Görüntü böyle daha iyi oldu.” diyerek orjinal sikkeden farklý olduðunu ifade eden Girgiç, gece gündüz demeden sikke yapýmýyla uðraþýyor. Topkapý ve Mevlânâ müzelerinde hali hazýrda bulunan sikkelerin bir kýsmý kaþmirden yapýlmýþ; ancak kaþmirde bal rengini tutturmak zor ve fiyatý da çok pahalýya çýkýyormuþ. Bu yüzden Anadolu yaylalarýndan topladýðý oðlak yününden sikke yaptýðýný kaydeden Girgiç, bunca maharetine raðmen günde sadece bir tane sikke yapabiliyor. Bu da sikke yapýmýnýn ne kadar zor ve ince bir iþ- çilik gerektirdiðini gözler önüne seriyor. Teknesinin baþýnda Mehmet Girgiç iþin incelikleri ve sýrrýný anlatýyor tatlý bir dille: “Sikke, yün tarama, yayma, tepme, yapýþtýrma ve kalýplama aþamalarýndan oluþur. Ýki parçadýr. Aynen yumurta gibi iki yanlarýný birleþtirirsin, iþin sýrrý da o. Birleþtirme ince iþtir. O birleþtirmeyi yaptýn mý tamam. Birleþim yerini kaybetmen gerekir, dikiþsizdir sikke.” diyen Mehmet Usta, malzemenin aðýrlýðýna göre bir sikkenin 140- 150 gram aðýrlýðýnda olduðunu belirtiyor. Mevlevi geleneðinde sikkenin 25-26 cm uzunluðunda olduðunu kaydeden Mehmet Usta, sikkenin öyle senede yüzlerce deðilen fazla ancak 80-100 tane satýlabildiðini söylüyor. Bunda sikkenin bir derviþe ömür boyu yetmesinin de payý büyük tabii. Meslek hayatý boyunca iki binin üzerinde sikke yapan Mehmet Usta, bunun ayný zamanda dünyadaki semazen sayýsý hakkýnda da bilgi verdiði görüþünde. Konya’daki atölyede imal edilen bu sikkeler en çok Ýsviçre’den talep görüyor. Bunu Amerika, Almanya, Avusturya, Avustralya, Ýngiltere, Fransa, Ýspanya ve Ýtalya izliyor. “Sikkenin alýcýsý semazenliðe baþlayan ya da mevleviliðe gönül veren insanlardýr. Sikkeyi alan yabancýlar bunu felsefesiyle beraber alýyorlar, folklorik bir kýyafet olarak deðil. Yabancý Mevlevi gruplar talep ediyor en çok da. Geçen yýl 20 kadar sikke gönderdim Ýsviçre’ye. Baþbakanýmýza da hediye ettik ‘þeb-i arus’ta.” diyen Mehmet Usta, vitrinlik sikke yapmaktan çekinse de bazýlarýnýn hatýrýný kýramayarak vitrin için de sikke yaptýðýný söylüyor. “Maket sikkeyi alan bunu bara koymaz diye düþünüyorum! Alanýn içinde varsa alýyor.” diyerek kendini rahatlatmaya çalýþýyor. En çok Türkiye’den talep gören sikkeler için Mehmet Usta’nýn bir de itirazý var: “Herhalde bimiz semazenlerimiz yurtdýyýna çýktýklarýnda bunlarý satýyorlar. Nasýl satýlýr bu? Tekbirli bunlar. Onun þeyhi onu tekbirliyor. Benim için daha iyi, ama tekbirli sikke satýlmaz. Vereceksen buradan baþka al onu sat.” Bu kadar sikke yapmasýna raðmen kendisinin sikkesinin olmadýðýný kaydeden Mehmet Usta, “Ben derviþ deðilim. Ah keþke olabilsem. Aslýnda beþ vakit namaz kýlarsýn, aðzýn bozuk olmaz, insanlara da yardýmcý olunca derviþin senden fazla neyi var? Önemli olan gönülden derviþ olmaktýr. Kendin derviþ olmadýktan sonra görüntün derviþ olmuþ ne yazar.” demekten kendini alamýyor ve tezgahýn üzerindeki sýcak sudan çýkmýþ keçenin üzerine iki eliyle birden abanýyor. Saatler sonra bir derviþin baþýna girecek þekle bürünecek sikkeyi sabýrla ve inançla yoðurmaya baþlýyor. Bu güçlü ve sanatçý ellere ise dünyanýn en küçük tennure ustasý, oðlu Celaleddin Girgiç’in minik elleri ekleniyor. 155
Page 8 and 9:
6 Anadolu’nun Gizemi Evlere Taþ
Page 10 and 11:
8 KALEYDESKOP 16. Yüzyýl baþýnd
Page 12 and 13:
10 KUTSAL Ustalýkla Üretilen El Y
Page 14 and 15:
12 Fýrçanýn Uçuþan Yapraklarý
Page 16 and 17:
14 Halkâr tekniðinde yapraklar s
Page 19 and 20:
Sap Çýkmalarý, Budaklar, Sap Fis
Page 23 and 24:
Makine nakýþý branþýnýn tekni
Page 25 and 26:
Makine nakýþýnda gravür sanatý
Page 27 and 28:
Sanatçýlýk üstün meziyetler is
Page 29 and 30:
En çok koleksiyonerlerin tesbihler
Page 31 and 32:
Feyzullah Usta tesbihi “gönül y
Page 33 and 34:
“Safranbolu’da Zaman”… Safr
Page 36 and 37:
34 güzelliklerin yer aldýðý Une
Page 38 and 39:
36 Yazý ve Tezhip Þaheseri Dervi
Page 42 and 43:
40 ve özel koleksiyonlarý süsley
Page 44 and 45:
42 Altmýþtan fazla Kur’ân-ý K
Page 46 and 47:
44 Seramiðin Evrensel Ustasý Sýt
Page 48:
46 Onun yaptýklarý da “Sýtký
Page 51 and 52:
Çeþmenin 1930’lardaki durumu 49
Page 53:
Menba'-ý âb-ý zülâl-i merhamet
Page 56 and 57:
54 Osmanlý Saray Ata sanatý olara
Page 58 and 59:
56 Fotoðraf 7, 8, 9: Hereke Ýpek
Page 60 and 61:
58 Konya’da Naht Sanatý ve Köse
Page 62 and 63:
60 ðer tarafta parlatmak amacýyla
Page 64 and 65:
62 PEMBE GÜLLER Kullanýlan Teknik
Page 66 and 67:
64 TAVUS KUÞU Kullanýlan teknikle
Page 68 and 69:
66 Rahle Sanatýnýn Büyük Ustas
Page 70 and 71:
68 Ömer Bilge, oymaya elveriþli s
Page 72 and 73:
70 Doða’nýn Sanata Yansýmasý;
Page 74 and 75:
72 bekliyorum. Presledikten ve bitk
Page 76 and 77:
74 Mantýðýn Küçük Kýzkardeþ
Page 78 and 79:
76 üflenen, duygusal-ruhsal akis,
Page 80 and 81:
78 Toplum, San’at ve Estetik Gene
Page 82 and 83:
80 san’atkarýn ruh dünyasýna d
Page 84 and 85:
82 Ýllustrasyon: Mehmet MÝyasoðl
Page 86 and 87:
84 El Sanatlarý ve Estetik Üzerin
Page 88 and 89:
86 El sanatlarýný canlandýrmak i
Page 90 and 91:
88 þiirler yazacaðým ama kendi
Page 92 and 93:
90 Sanatýn Ruhu Toplumlarýn hayat
Page 94 and 95:
92 savunma mekanizmasý geliþtirer
Page 96 and 97:
94 Sanatta yeni açýlýmlar arayan
Page 98 and 99:
96 Geometrik alan bölmeleri üzeri
Page 100 and 101:
98 Sazyolu kompozisyon (Ýlhan Özk
Page 102 and 103:
100 Gönülden Kumaþa Dökülen Da
Page 104 and 105:
102 desenin adýdýr. Burada sanatk
Page 106 and 107: 104 Ayrýca mideye alýnan bakýr
Page 108 and 109: 106 Geleceðin Antikalarý Kabara S
Page 110 and 111: 108 Hasankeyf’in Direnmeye Çalý
Page 112 and 113: 110
Page 114 and 115: 112 “Yaklaþýk 70 yýl öncesine
Page 116 and 117: 114 Beyþehir Eþrefoðlu Külliyes
Page 118 and 119: 116 almaktadýr. Dýþtan yapýya b
Page 120 and 121: 118 Çocuk Geliþiminde Sanat Eðit
Page 122 and 123: 120 lik olumlu benlik algýsý geli
Page 124 and 125: 122 Bitlis’in Yöresel Ayakkabýs
Page 126 and 127: 124 Urfa Culhalarý Yerleþim merke
Page 128 and 129: 126 (levent) baðlanmasýdýr. Bu i
Page 130 and 131: 128 Geleneksel Türk Ahþap Yontu S
Page 132 and 133: 130 “El”imizdeki Sanat; Osmanl
Page 134 and 135: 132 Ýznik’ten Dünyaya Uzanan Ze
Page 136 and 137: 134 Yazmacýlýk Sanatý ve Konya
Page 138 and 139: 136 boyalar yýllardan beri her tü
Page 140 and 141: 138 Bugüne kadar benzerine rastlan
Page 142 and 143: 140 18. yüzyýl sepere restorasyon
Page 144 and 145: 142 Rabia Özsoy: “Aþk Olmadan A
Page 146 and 147: 144 Buldan’da Semerciliðin Son D
Page 148 and 149: 146 Devekuþu Yumurtasýndan Sanat
Page 150 and 151: 148 Orta Asya’dan Günümüze Bü
Page 152 and 153: 150 Tuvali Un Eleði, Boyalarý Ýp
Page 154 and 155: 152 Fatma Fisunoðlu: “Benim Tak
Page 158 and 159: 156 Masallardan Süzülen Billur K
Page 160 and 161: 158 Sanatçý Bir Aile Portresi: Ce
Page 162: 160
show all

R. - ?SMEK - İsmek - İstanbul Büyükşehir Belediyesi

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?