R. - ?SMEK - İsmek - İstanbul Büyükşehir Belediyesi
R. - ?SMEK - İsmek - İstanbul Büyükşehir Belediyesi
R. - ?SMEK - İsmek - İstanbul Büyükşehir Belediyesi
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
74<br />
Mantýðýn Küçük Kýzkardeþi<br />
Estetik Aynur CAN<br />
‘Mantýðýn küçük kýz kardeþi’ olarak betimlenen estetik bilimi, zihni bilginin yetkinliðini<br />
hedefleyen mantýða benzer biçimde duyulur/duygusal bilginin yetkinliðine ulaþmak<br />
amacýndadýr. Estetik bilginin yetkinliði kendi özgün kavramý ile güzellik olarak<br />
ifade edilmektedir.<br />
Güzel ve güzellik, insan varlýðý ile var olmuþ bir olgudur. Ýnsanýn<br />
ve insanlýðýn üzerine yakýþtýrýlan, adeta hediye edilen güzellik<br />
sevgisini, kalp, göstermeden aldýðýnca doldurmuþ; vicdan,<br />
merhametinin içinde saklamýþ ve akýl<br />
onu görmezden gelmeyi baþaramamýþtýr.<br />
Ýnsan serüveninin hep popüler<br />
olmayý baþarmýþ asli kahramaný,<br />
türlü diller, biçimler ve veçhelerden<br />
görünür dünyaya, gizlilik perdesini<br />
aralayarak katýlmaktadýr.<br />
Bu yazý ile, görünür dünyadan yol<br />
alarak üretilen güzel kavramý ve<br />
modern estetik kuramýndan genel<br />
hatlarý ile bahsedilmesi amaçlanmaktadýr.<br />
Yaþamý güzel gösteren, güzelleþtirenyaþayarak/yaþanarak<br />
var olan bu sürecin,<br />
uzun yaþam deneyimini<br />
felsefi<br />
tartýþma<br />
zeminine taþýmasý ve insan düþüncesine misafir olmasý, Antik<br />
Yunan medeniyeti ile hatýrlanmaktadýr. Talebe olma baðý ile<br />
birbirlerine tutunarak ilerleyen felsefi derinlik, Sokrates, Eflatun<br />
ve Aristo’nun düþünsel dünyasýndan yol alarak bugüne<br />
uzanýr. Grek estetiðinin temellerini oluþturan ve farklý bakýþ<br />
açýlarýyla betimlenen güzel ve güzellik üzerine düþünme<br />
egzersizi, meraktan beslenen bir soru ile perdeyi<br />
açar. ‘Güzel nedir?’ ile þüphe simgeleþtirilir<br />
ve diyalog yöntemli tartýþma baþlatýlýr. Ýdealar<br />
dünyasýndan olduðu kadar, bizatihi<br />
yaþamýn içinden, onu heyecanla çekme<br />
çabasý ile varlýk kazanan diyaloglar,<br />
‘Güzel güçtür!’ yargýsý ile kendini bugüne<br />
taþýr. Ýdealist ve realist çizginin<br />
filozoflarý tarafýndan ilmik ilmik iþlenerek,<br />
emek emek çekilerek gelinen<br />
bir zaman sonra, XVIII. yüzyýlýn<br />
ilk yarýsýnda bilim dünyasý körpecik<br />
bir kavramla tanýþtýrýlýr.<br />
Frankfurt Okulu’nda derinden etkilendiði<br />
felsefe dersleri ile<br />
Wolff’un talebesi olarak yetiþen<br />
Baumgarten, 1735 yýlýnda tamamladýðý<br />
‘Þiir Üzerine Bazý<br />
Felsefi Düþünceler’ adlý doktora<br />
tezinde, estetik sözcüðünü özel<br />
bir bilimin adý olarak kullanmýþtýr.<br />
Wolff, doðruyu düþünmenin<br />
yollarýný ve kurallarýný araþtýrdýðý<br />
Logica’sý ve doðruyu istemenin yollarý<br />
ve kurallarýný belirlediði Ethica’sý ile talebesinin zihnini olduðu<br />
kadar önünü de açmýþtý. “Doðru hissetmenin yollarý ve kurallarý<br />
olabilir mi?” sorusu ile hesaplaþan Baumgarten, on beþ yýllýk<br />
çaba ve birikiminin ardýndan, ölümünden dört yýl önce<br />
1750-1758 yýllarý arasýnda kaleme aldýðý ve ‘Aesthetica’<br />
adýný verdiði kitabý içinde estetik bilimini temellendirmiþtir.<br />
Böylece batý geleneðinin Antik Yunan ile baþlayan<br />
kategorizasyonuna paralel, ilk sistemleþtirme<br />
ve baþlý baþýna ele alýnma ile duyusal yani duyu ve<br />
duygularla kavranan bilgi olarak estetik, bir felsefe disiplini<br />
olarak varlýk kazanmýþtýr.
Change language