R. - ?SMEK - İsmek - İstanbul Büyükşehir Belediyesi

Yakýn zaman önce büyük yanký uyandýran ancak kaderinin
akýþý deðiþtirilemeyerek Birecik Barajý'nýn sularý altýnda
kalan mozaikler diyarý Zeugma gibi güneydoðunun incilerinden
Hasankeyf de Ilýsu Barajý'nýn sularýný bekliyor
þu anda. Bu bekleyiþin bir sonucu olarak yýllardýr yatýrýmlara
kapalý kalan Hasankeyf'in sakinleri ise en çok iþsizlikten
yakýnýyor doðal olarak. Halkýn gelir düzeyi düþük, ticaret
gerilemiþ, göç yaygýn… Batman'ýn geçim kaynaklarý
arasýnda nakliyecilik, Dicle Nehri yataðýnda kum iþçiliði,
verimli tarým alanlarýnda sera iþletmeciliði, tarýma elveriþsiz
alanlardaki meralarda hayvancýlýk, alabalýk avcýlýðý,
Batman-Þýrnak ve Batman-Mardin karayolu üzerinde bulunduðundan
market ve lokantacýlýk faaliyetleri bulunuyor.
Batman ve yöresinde el sanatý olarak iðne oyalarý,
danteller, kanaviçe üzerine nakýþlar, yün çorap, kazak,
heybe ve benzeri el örme iþleri yapýlýyor. Hasankeyf'de
en yaygýn olarak yapýlan geleneksel el sanatý ise; dokumacýlýk…
Yerleþimin kale içindeki maðaralarda olduðu, dokuma
fabrikalarýnýn henüz geliþmediði dönemlerde halk, yoðun
bir þekilde dokumacýlýk sanatý ile uðraþmaktaymýþ. Ev
tezgahlarýnda, yöresel adýyla "cav-mebrum" isimli þeffaf
kumaþlardan dokuyan Hasankeyfliler, bu üretimleri ile
Baðdat, Musul ve Basra'ya kadar olan bölgenin ihtiyacýný
karþýlarlarmýþ. Ayrýca battaniye, kilim, havlu ve halkýn
"doko", "hizer" ve "dügürt" dedikleri kumaþ cinsleri de
dokunuyormuþ. Dokuma tezgahlarýnda dokunan ürünler
yörede yetiþen bitki ve aðaç köklerinden elde edilen boyalarla
boyanýyor, genellikle mavi ve pembe renkler tercih
ediliyormuþ. Dönemin ulaþým vasýtasý olan kelek'lerle
bu bölgelere ihraç edilerek önemli gelir saðlanýyormuþ…
Ancak Ýpek Yolu’nun önemini yitirmesi ve baþka sebeplerden
dolayý Hasankeyf'in dokumacý ustalarý çevre illere
daðýlmýþ, özellikle Siirt'te dokumacýlýðýn geliþmesine
önemli katkýda bulunmuþ. Önceleri kalenin içindeki maðaralarda
yaþam sürerken, 1974 yýlýndan sonra yerleþim
kale dýþýndaki konutlara kaymýþ, bu da maðara içindeki
tezgahlara veda edilmesi sonucunu doðurmuþ…
Yaklaþýk 70 yýl öncesine kadar Hasankeyf'de dokumacýlýk
300'ün üzerindeki tezgahta yapýlýrken, geliþen teknoloji
ve tekstil sanayiine yenik düþülmüþ, ilkel tezgahlardaki
üretim zamanla durmaya baþlamýþ. Tarihi süreç içerisinde
gittikçe önemini kaybeden bu sanat, Hasankeyf'deki tüm
yok oluþlar karþýsýnda günümüzde yeniden diriltilmeye
çalýþýlýyor. Dede mesleði olan dokumacýlýðý devam ettirenlerin
sayýsý yakýn zamana kadar sadece birkaç kiþiyken,
bu mesleðe sahip çýkan gençlerin sayýsý hýzla artýyor. Bugün
Hasankeyf'deki dokumacýlarýn sayýlarý 10'u geçti. Kurulan
tezgahlarda tiftik dokumacýlýðý yapýlýyor, bu sanatýn
daha da geliþtirilmesi için çaba sarf ediliyor…
Batman merkez ve diðer ilçelerinde de resmi ve özel sektör
eliyle canlandýrýlmaya çalýþýlan dokumacýlýk, kurulan
tezgahlar, yetiþtirilen baþarýlý eðiticilerle artýk baþlý baþýna
bir sektör. Dokunan halý-kilimler yurt içi ve yurt dýþýndaki
pazarlarda alýcý buluyor. Dokumacýlýk mesleðine gönül
vermiþ Hasankeyf esnafý ise yöreye has olan havlu, halkýn
"doko", "hizer" ve "dügürt" ismini verdiði kumaþ dokumacýlýðýnýn
geliþtirilmesi için Kültür Bakanlýðý'nýn desteðini
bekliyor…
113