Mark Bray - IIEP - Unesco

5. Nəticələr
Bu yekun bölmənin əvvəlində qeyd edirik ki, repetitor təhsili ayrı-ayrı ölkələrdə fərqli
xüsusiyyətlərə malik olsa da, qlobal fenomenə çevrilmişdir. Son onilliklər ərzində o,
olduqca inkişaf etmiş və özlüyündə bir sistemə çevrilmişdir. Bu faktlar böyük diqqət tələb
edir. Qərarvericilər və planlaşdırıcılar kölgə təhsil sisteminə qarşı müvafiq reaksiyaları və
proaktiv tədbirləri müəyyən etmək üçün bu kölgə sistemə müqavimət göstərməlidirlər.
Məqsəd təkcə nəzarət etməkdən və yönləndirməkdən ibarət olmamalıdır: qərarvericilər və
planlaşdırıcılar həmçinin kölgə sistemdən bir çox şeylər də öyrənə bilərlər.
İstiqamətlər
2007-ci il TPBİ forumunun bağlanışında öz fikirlərini ümumiləşdirən Obeegadoo (2007,
s. 6) qeyd etmişdir ki, repetitorluq “təhsilin ləng gedən marketləşməsi və özəlləşməsi
kontekstində sərhədlər və mədəniyyətlər arasında, Şərqdə və Qərbdə, varlı və yoxsul
ölkələrdə sürətlə yayılır”. Bu fikir başqa iştirakçılar tərəfindən də vurğulanmışdır. Müəyyən
mənada repetitorluq gizli bazarda yaranır (bax, Silova və b., 2006); ancaq vaxt keçdikcə
bazarın gizliliyi azalmışdır. İfadəli bir dillə desək, repetitor təhsili kölgədən işığa doğur.
Repetitorluq bir çox mədəniyyətlərdə, Qərbi Avropadan Şərqi Asiyaya qədər dərin
köklərə malikdir. İyirminci əsrin ikinci yarısına qədər repetitorluğun miqyası geniş deyildi.
Daha sonra o, Yaponiya və Koreyada, əsrin sonlarına doğru isə Azərbaycan, Kamboca,
Mavritaniya və Şri-Lanka kimi ölkələrdə ciddi fenomenə çevrildi. XXI əsrin başlanması ilə
repetitor təhsili Şərqi Avropa və Mərkəzi Asiyada özünü qabarıq büruzə verməyə başladı,
Qərbi Avropa, Şimali Amerika, Avstraliya və Afrikada getdikcə daha çox hiss olundu və
Latın Amerikasında yaranmağa başladı.
Bu inkişafa təkan verən qüvvələr ayrı-ayrı yerlərdə fərqli idi. Məsələn, Gürcüstan,
Qırğızıstan və Tacikistanda mühüm faktor məktəb müəllimlərinin əmək haqqının az olması
idi. Buna görə də onlar öz ailələrini dolandırmaq üçün əlavə gəlir mənbəyi axtarmalı
olurdular. Bunun əksinə, Honq Konq, Koreya, Yaponiya və Sinqapurda müəllimlərin əmək
haqqı nisbətən yaxşıdır və bu ölkələrdə əsas hərəkətverici qüvvə cəmiyyətdəki rəqabət və
yeni nəsil üçün repetitor təhsilinin gələcəyin təminatı olması fikridir.
ABŞ və İngiltərədə repetitor təhsili hökumət tərəfindən məktəblər arasında rəqabət
yaratmaq və zəif nəticə göstərən şagirdlərin standartlarını yüksəltmək cəhdlərinə qarşı
cavabdır; Uqanda və Malavidə isə repetitorluq təhsil sistemlərinin keyfiyyətinin aşağı
düşməsi ilə əlaqədardır.
101
Təhsilin Planlaşdırılması üzrə Beynəlxalq İnstitut
www.iiep.unesco.org