Mark Bray - IIEP - Unesco

Kölgə təhsil sisteminə qarşı müqavimət
Internet vasitəsilə repetitorluq rahatlıq baxımından daha əlverişlidir və həm milli, həm də
beynəlxalq miqyasda təmin edilə bilər (Ventura 2008a). Elektron məktublar,
internet-telefoniya və veb kameralar imkan verir ki, xidmət konkret müştərilərə və onların
istəklərinə uyğun olsun. Öz şagirdləri ilə üzbəüz dərs keçən repetitorlar müştəri yığmalı
olurlar və bir qayda olaraq, dərs keçdikləri məkanı nəqliyyat qovşaqlarının yaxınlığında
təyin edirlər. İnternet vasitəsilə fərdi dərs keçən repetitorlar isə, həm şəhərdən, həm də uzaq
yerlərdən olan istifadəçilərə xidmət göstərə bilirlər. Həmçinin, dərslər istifadəçilər üçün
rahat olan istənilən dildə keçilə bilər. Məsələn, Hindistandakı repetitorlar ABŞ-dakı
müştərilərə ingilis dilində xidmət verə bilərlər, eyni zamanda, Çindəki repetitorlar çin dili
vasitəsilə Honq Konqdakı, Malayziyadakı və ya Sinqapurdakı istifadəçilərə xidmət göstərə
bilərlər.
Bu müşahidələr göstərir ki, repetitorluğun forması həm provayderlər (xidmət
göstərənlər), həm də müştərilər tərəfindən müəyyən edilir. Orta məktəb şagirdlərinə fərdi
dərs verən bir çox repetitorlar əlavə gəlir qazanmaq arzusunda olan universitet tələbələridir;
həmçinin, orta məktəb şagirdləri də ibtidai sinif şagirdlərinə fərdi dərs verirlər. Orta məktəb
şagirdləri bir kənara, universitet tələbələrində çox nadir hallarda peşəkar öyrətmə bacarığı
olur. Ancaq onların şagirdlərlə təması daha yaxşı alınır, çünki onlar şagirdlərlə yaxın yaş
qrupuna aiddirlər.
Yaş həddinin digər ucunda təqaüdçülər var. Onlar cəmiyyətə xidmət göstərmək və əlavə
qazanc əldə etmək istəyirlər. Təqaüdçü repetitorlar fərqli nəslə aid olduqlarından, onların
tətbiq etdikləri öyrətmə metodu da fərqlidir, bundan başqa, kompüter və informasiya
texnologiyaları (İT) üzrə bilikləri zəifdir. Yaşlı repetitorların bəziləri bir vaxtlar məktəblərdə
işləmiş və məcburən təqaüdə göndərilmiş müəllimlərdir. Repetitor bazarında rəsmi təqaüd
yaşı o qədər də əhəmiyyət kəsb etmir, vacib olan xidmətin qiyməti və keyfiyyəti arasındakı
balansdır.
Repetitorlar daha çox qeyri-rəsmi şəkildə fəaliyyət göstərsələr də, bu sektor getdikcə
daha çox strukturlaşır və ticariləşir. Bu isə, kölgə təhsilin getdikcə daha sistemli şəkildə
fəaliyyət göstərdiyinə dəlalət edir. Repetitor fəaliyyəti ilə məşğul olan kiçik və yerli və ya
böyük və beynəlxalq şirkətlər yaradılmışdır. Yaxşı tanınan beynəlxalq şirkətlər arasında
1954-cü ildə yaradılmış Kumon şirkətini göstərmək olar. Bu şirkətin yaranma səbəbi onun
təsisçisi Toru Kumonun (1914-1995) öz oğlunun riyaziyyat üzrə biliklərini təkmilləşdirmək
istəməsi olmuşdur.
Yarım əsr əvvəl Kumon 45 ölkədə 4 milyondan çox şagirdə xidmət göstərirdi. O, həm
riyaziyyat, həm də dillər üzrə ixtisaslaşmış franşiza (lisenziya) sistemi ilə fəaliyyət göstərirdi
(Kumon, 2008). Digər repetitor franşizalarına Sylvan, Riyaziyyat və Təbiət Elmləri
Akademiyası, Oksford Öyrənmə Mərkəzi daxildir. Davies və Aurini (2006, s. 124) qeyd
etmişlər ki, françayzinq biznesin inkişafına təkan verir. Onlar həmçinin Kanadada
repetitorluq sahəsində françayzinqin dramatik şəkildə inkişaf etdiyini vurğulamışlar.
Texnologiya qarışıq yanaşmaların tətbiq edilməsinə imkan verir. Buna misal olaraq
şagirdlərə öz evlərində və ya regional mərkəzlərdə Şəxsi Kompüter Şəbəkəsi vasitəsilə
öyrənmə imkanı yaradan yapon jukusunun yeni forması olan SchoolCity-ni (Məktəb
Şəhərciyi) göstərmək olar (Suzuki, 2009). Məktəb Şəbəkəsi vasitəsilə verilən kursların üç
modulu var: (i) TV konfrans və dərslər; (ii) veb sayt vasitəsilə müstəqil öyrənmə, və (iii) çap
materialları ilə öyrənmə.
SchoolCity-nin öz təşkilati strukturu var və o, sübut edir ki, repetitorluq sadəcə
məktəbin təqlidi kimi deyil, ayrıca bir sistem şəklində çalışa bilər. SchoolCity-nin fəaliyyət
göstərdiyi «bölgələr»in öz kursları və müştəriləri var və onlar geniş coğrafi əraziləri əhatə
edirlər. SchoolCity həmçinin filiallara da malikdir ki, bu filiallar reklam, proqram təminatı,
dəyərləndirmə sistemləri və tərcümə kimi məsələlərlə məşğul olurlar.
28
Təhsilin Planlaşdırılması üzrə Beynəlxalq İnstitut
www.iiep.unesco.org