Mark Bray - IIEP - Unesco

Kölgə təhsil sisteminə qarşı müqavimət
Araşdırmanı Mavritaniya Universiteti tərəfindən təyin edilmiş heyət həyata keçirmişdir.
Nəticədə müəyyən edilmişdir ki, 1986-cı ildə ibtidai məktəbin I sinfində fərdi dərs alan
şagirdlərin faiz nisbəti 11,2 %, VI sinifdə isə 72,7% olmuşdur. Orta məktəbin I sinfində bu
göstərici 37,3%-ə düşmüş, sonra isə VI sinifdə 87,2 %-ə qədər yüksəlmişdir (Joynathsing,
Manzoor, və b., 1988, s. 31 və s. 43). İbtidai məktəbin sonuna doğru bu artım İbtidai Təhsil
Şəhadətnaməsi (İTŞ) üçün imtahanın əhəmiyyətini göstərir. Həmin imtahan orta məktəb
sisteminə keçid rolunu oynayırdı. Həmin imtahandan keçən şagirdlərin bir qismi Məktəb
Şəhadətnaməsi və Lisey Şəhadətnaməsi imtahanları yaxınlaşana qədər repetitor dərslərindən
imtina edirdilər. Mavritaniyanın orta məktəb sistemi çoxtəbəqəlidir və ibtidai məktəb
səviyyəsində repetitor təhsilinin intensivliyinə Foondun (1992) dediyi kimi, «beş ulduzlu»
orta məktəbdə yer qazanmaq üçün dəlisov yarış» təkan verirdi. Şagird təhsil baxımından nə
qədər bacarıqlı olsa, onun fərdi dərs alma ehtimalı bir o qədər yüksək idi.
Fərdi təhsilin yeri də təhsilin ayrı-ayrı pillələrində fərqlənirdi. İbtidai siniflərdə repetitor
təhsili daha çox müəllimlər tərəfindən məktəbdə verilirdi və şagirdlər əlavə fərdi dərs almaq
üçün güclü təzyiqə məruz qalırdılar. Orta məktəb səviyyəsində fərdi dərs bir qayda olaraq
şagirdlərin öz məktəblərindən olmayan mütəxəssis fənn müəllimləri tərəfindən verilirdi.
Fərdi dərs kiçik bir qrup üçün müəllimin evində və ya böyük qruplar üçün icarəyə
götürülmüş mənzillərdə də keçilirdi. Koreyadakı hakwonlarla müqayisədə Mavritaniyada az
repetitor müəssisəsi var idi.
Mavritaniya Universiteti tərəfindən aparılmış araşdırmada aydın təkliflər irəli sürülməsə
də, aşağıdakılar müşahidə edilmişdir (Joynathsing və b., 1988, s. 64-66):
• Repetitor təhsilinin geniş yayılması özünü gücləndirmə sisteminin tərkib hissəsidir.
Geniş yayılmış belə bir fikir mövcuddur ki, məktəb təhsili imtahanlarda uğur
qazanmaq üçün yetərli deyil və bunun nəticəsi olaraq, şagirdlər repetitor təhsilinə
müraciət edirlər. Ancaq şagirdlərinin fərdi dərs aldıqlarını bilən bir çox müəllimlər
məktəb dərslərində hər bir şagirdin imtahana yaxşı hazırlaşması üçün özlərini o qədər
də yormurlar. Buna görə də repetitor təhsili özünü realizə etməyin təminatıdır.
•
Repetitor təhsili struktur olaraq sistemdə kök aldığından, güclü maraqlar onun
saxlanılmasına çalışırlar. Valideynlər repetitor təhsilini öz uşaqlarının sosial və
iqtisadi inkişafına gedən yol kimi, müəllimlər vergisiz gəlir mənbəyi kimi, ictimaiyyət
isə, vergi ödəyicisindən xərc tələb edilmədən təhsil səviyyəsinin yüksəldilməsinin
yolu kimi görürlər.
56
Təhsilin Planlaşdırılması üzrə Beynəlxalq İnstitut
www.iiep.unesco.org