Mark Bray - IIEP - Unesco

Kölgə təhsil sisteminə qarşı müqavimət
•
•
Fərdi dərslərin müəllimlərin evində və ya kirayə evlərdə narahat şəraitdə deyil, uyğun
bir şəraitdə keçilməsi üçün IV, V və VI siniflərdə aparılan repetitor dərsləri üçün sinif
otaqlarının istifadə edilməsinə icazə vermək;
Repetitor dərslərində şagirdlərin maksimum sayını 40-a, şagirdlərin aldıqları fərdi dərs
miqdarını isə həftədə 10 saata qədər azaltmaq.
Növbəti addım bu qaydaların qanuna çevrilməsindən ibarət idi. 1991-ci ildə qanun
layihəsi Parlamentə təqdim edilərkən Parsuramen qeyd edirdi ki, müəllimlərdən repetitor
xərclərini ödəyə bilməyən şagirdləri qəbul etmələri də tələb olunmalıdır. O, tədbirlərin
dəstəklənməsi üçün etik qaydalar və müəllimlər şurası ideyalarını irəli sürəcəyini bildirirdi.
Debat vaxtı müxalifət nümayəndələri qeyd etdilər ki, müəllimlərin kateqoriyalara ayrılması
riski var. Bu risk isə ondan ibarət idi ki, IV-VI sinif müəllimləri repetitor dərsi vermək üçün
icazə əldə edirdilər, I -III siniflərdə isə müəllimlərə bu icazə verilmirdi. Onlar həmçinin qeyd
edirdilər ki, IV-VI siniflərdə repetitor fəaliyyətlərinə qarşı tolerantlıq təhsil sistemi ilə
paralel təşkil etdiyinə görə “pislənilməlidir”. Nazir öz fikrində qaldı və debatdan sonra
qanun təsdiq edildi (Parsuramen, 2007).
Həmin il baş verən başqa bir hadisə də ibtidai məktəblərin fəaliyyət səviyyəsini müəyyən
edən göstəricilərə dair hesabatın yazılmasından ibarət idi. Həmin hesabatda İTŞ
imtahanlarında uğursuzluq xüsusi göstərici kimi qeyd edilirdi (Manrakhan, Vasishtha, və b.,
1991). Hesabatda göstərilirdi ki, repetitor dərsləri bir çox valideynlər üçün maddi yük olsa
da, əksər valideynlər öz uşaqlarının yaxşı bir orta məktəbdə təhsil ala bilmələri üçün
repetitor dərslərini vacib sayırlar. İTŞ namizədlərinin təxminən 70%-inin həftədə 2-5 gün
arası repetitor dərsi aldıqları bildirilirdi. Əksər uşaqlar (88%) bir fərdi müəllimdən, 9% iki
fərdi müəllimdən, 3 % isə üç fərdi müəllimdən əlavə dərs alırdılar. İTŞ imtahanından
keçən uşaqların 90%-nin repetitor dərsi aldıqları, imtahandan keçə bilməyənlərin yarısının
isə, repetitor dərsi almadıqları məlum olmuşdu.
Bu göstəricilərə əsasən və nazirin valideynlərə müraciətindən sonra, hökumət
“Repetitorluqdan istifadə və sui-istifadə” adlı kitabça buraxdı (Mavritaniya, 1994). Bu
kitabda qüvvədə olan qaydaların, köməkçi tədbirlərin və tələblərin xülasəsi verilirdi. I-III
siniflərdə repetitor dərslərinin qadağan olunması və həftəlik repetitor dərslərinin həcminin
və sinifdəki şagirdlərin sayının məhdudlaşdırılması həmin qaydaların tərkib hissəsi idi.
Köməkçi tədbirlər isə repetitor dərslərinin siniflərdə keçilməsi üçün icazənin verilməsindən
ibarət idi. Uşaqların təhsil üçün yararlı olmayan şəraitdə dərs keçmələrinin qarşısının
alınmasından başqa həmin tədbirlərdə repetitor dərslərinin keçilməsi üçün müəyyən edilmiş
məkanlar dərslərin qaydalara uyğun olub-olmamasını müəyyən etmək baxımından da
əlverişli idi. Kitabçada bəhs edilən tələb isə ondan ibarət idi ki, müəllimlərdən az gəlirli
ailələrin uşaqlarına qarşı ayrı-seçkiliyə yol verməmək tələb olunurdu.
Əlavə tədbir kimi ibtidai və İTŞ imtahan proqramlarında dəyişiklik edildi və şagirdlərin
tək bir müəllimdən asılılığını azaltmaq üçün IV sinifdə fənn tədrisi tətbiq edilməyə başladı.
Baş müəllimlərə və müfəttişlərə tapşırıldı ki, repetitor dərsi almayan şagirdlərə qarşı
ayrı-seçkilik edən müəllimlər barədə məlumat versinlər və daha sonra orta məktəblər
arasındakı fərqləri və «beş ulduzlu» məktəb olmaq uğrunda gedən rəqabəti azaltmaq üçün
növbəti tədbirlər görüldü.
58
Təhsilin Planlaşdırılması üzrə Beynəlxalq İnstitut
www.iiep.unesco.org