Mark Bray - IIEP - Unesco

Kölgə təhsil sisteminə qarşı müqavimət
Təhsillin prioritet sahələri (TPS) sistemində bir sıra nailiyyətlərin əldə edildiyi
bildirilmişdir. Həmin sistemin məqsədi az inkişaf etmiş bölgələrdə sosial bərabərsizliyə
qarşı mübarizə aparmaqdır. Hesabatda göstərilir ki, şagirdlərin imtahanlardan keçməsi
baxımından irəliləyiş yavaş olmuşdur, ancaq bununla belə, vahid təhsil yanaşmaları,
məktəb-icma münasibətləri və valideynlərin fəal iştirakı kimi sahələrdə müsbət irəliləyiş
olmuşdur. Həyata keçirilən müdaxilələr repetitor təhsilindən asılılığı azaltmaq məqsədi
güdürdu. Bunun üçün müəllimlərin peşəkar inkişafına nail olmaqla və dərs proqramında
islahatlar aparmaqla məktəbləri «həqiqi öyrənmə ocağına» çevirmək nəzərdə tutulurdu (s.
85).
Bu sənədin ardınca nazir Bunwaree 2009-cu ildə elan etdi ki, növbəti ildən etibarən IV
sinfə qədər (IV sinif daxil olmaqla) repetitor dərsləri qadağan olunacaq (Meetarbhan, 2009).
Bu siyasət nazir Parsuramenin 18 il əvvəlki təşəbbüsləri ilə səsləşirdi. Ancaq müəllimlər
birliyi dərhal kəskin etiraz bildirdi (Hilbert, 2009) və ictimaiyyətin reaksiyasından da belə
məlum oldu ki, bu təşəbbüsün həyata keçirilməsi heç də əvvəlki illərdən asan olmayacaq.
Mavritaniya repetitor təhsilinin simptomlarına və səbəblərinə qarşı uzunmüddətli mübarizə
tarixinə malikdir, ancaq qərarları qəbul edən məsul şəxslər hər bir onillikdə müəyyən
etmişlər ki, repetitor təhsili ilə əlaqədar mədəniyyət dərin kök salmışdır və dəyişəcəyi də
gözlənilmir.
Çərçivə 4. Nə üçün Mavritaniyada repetitor təhsili bu qədər güclüdür
Tarixən Mavritaniyanın təhsil sistemi hər zaman seçici və rəqabətli olmuşdur.
Rəqabət isə (i) orta təhsil səviyyəsində üstün məktəblərə daxil olmaq (bu isə, daimi
mifə çevrilmişdir) və (ii) xarici universitetlərdə pulsuz təhsil hüququ əldə etmək
uğrunda gedir.
Müasir dövrdə repetitor təhsilinə olan tələbat dərs proqramının həddən artıq
yüklənmiş olması və «daha yaxşı» universitetlərə giriş hüququ verən imtahanlarla
əlaqədardır. Buna görə də repetitor təhsili rəqabət yaradır. Repetitor təhsilinə olan
tələbat o qədər yüksəkdir ki, fərdi dərs vermək istəməyən orta sinif müəllimləri
problemlə qarşılaşırlar.
Məsələnin təminat tərəfində gəlincə isə əmək haqqının az olması repetitor təhsilinə
təkan verir. 2002-ci ildə ibtidai sinif müəllimləri üçün başlanğıc məvacibi adambaşına
düşən ÜDM-nin 0,8%-nə bərabər idi. Bu göstərici İƏİT ölkələrində 1,7 %,
adambaşına düşən ÜDM Mavritaniya ilə bənzər olan ölkələrdə isə 2,0% təşkil edirdi.
Fərdi dərs verməklə, ibtidai sinif müəllimləri öz gəlirlərini ikiqat və ya üçqat artırmaq
imkanı əldə edirdilər.
Mənbə: Obeegadoo (2007), s. 2.
64
Təhsilin Planlaşdırılması üzrə Beynəlxalq İnstitut
www.iiep.unesco.org