Mark Bray - IIEP - Unesco

Diaqnoz
Steven Obeegadoo –nun dövründə səylərin bərpa edilməsi (2000-2005)
Steven Obeegadoo-nun hakimiyyət dövrü də ondan əvvəlki xələflərin irəli sürdükləri
problemlə müşaiyət olundu. Bunun bir göstəricisi “İbtidai təhsildə amansız rəqabətə son
qoyulması” adlı strategiya sənədinin qəbul edilməsi oldu (Mavritaniya, 2001). Sənəddə bir
daha diqqət nüfuzlu məktəblər uğrunda gedən yarışa yönəldilirdi və qeyd olunurdu ki (s.3),
sistem “həm şagirdləri, həm də valideynləri ciddi psixoloji təzyiqə məruz qoyur və
cəmiyyətdə məktəbin rolunu təhrif edir”. İslahatlar paketi irəli sürüldü (Obeegadoo, 2007, s.
4):
Dövlət orta məktəblərinin sayı ikiqat artdı, elit orta məktəblər VI pilləli
kolleclərə çevrildi. Eyni zamanda məktəbdə dərs günü artırıldı ki, repetitor
məşğələlərinə az vaxt qalsın. Həmçinin bütün müəllimlərə xüsusi əmək haqqı
müavinəti təklif edildi. Bundan başqa zəif oxuyan (və kasıb) uşaqlar üçün pulsuz əlavə
məşğələlərin keçilməsi məqsədilə tədbirlər müəyyən edildi.
Ancaq hökumət bu prosesdəki müxaliflərə və ətalətə qarşı çıxdı. TPBİ forumunda
Obeegadoonun qeyd etdiyi bir nümunədə hüquqi sistemdən bəhs olunurdu. Özü vəkil olan
Obeegadoo hüquq sistemindən istifadə etmək istəyirdi. O, valideynlərdən çoxlu şikayətlər
alırdı və bir valideyn hətta günahkar repetitoru məhkəməyə vermək istəyirdi. Ancaq bu
məsələ iki il davam etdi və nəhayət, İctimai ittiham direktoru qərara gəldi ki, cavab veriləsi
heç bir məsələ yoxdur.
Fəaliyyətsizliyin başqa bir aspekti Obeegadoonun öz həmkarları ilə əlaqəli idi.
Repetitorluğun məhdudlaşdırılması üçün çox səy göstərən Obeegadoo nə üçün irəliləyişin
belə az olduğunu başa düşmürdü. Nəhayət, o başa düşdü ki, Təhsil və Elmi Tədqiqat
Nazirliyindəki öz müşavirləri fərdi dərs verirlər və sistemdən faydalanırlar. Həmin
müşavirlər sistem daxilində müəllim, direktor, sonra isə nazirliyin rəsmisi olmuşlar və
qazandıqları nüfuz onların yüksək qiymətlə repetitor dərsi vermələrini təmin edirdi.
TPBİ forumunda Obeegadoo tərəfindən qeyd edilən və kontrast təşkil edən bir faktdan
məlum olmuşdur ki, bir müəllim boş vaxtını daha yaxşı işlərə sərf etmək istədiyindən
repetitor dərslərindən imtina etmişdir. Valideynlər isə bundan əsəbiləşmişlər, çünki onların
uşaqlarının fərdi dərsə ehtiyacı vardı və müəllimin dərs verməkdən imtina etməsi
məsuliyyətsizlik idi. Nəticədə müəllim başqa məktəbə keçməli oldu. Obeegadoonun dediyi
kimi, bu cür hallar adi xarakter daşıyırdı.
Heç bir məlumat olmasa da, Obeegadoo gördüyü tədbirlərin nəticəsi olaraq ibtidai
məktəblərdə repetitor dərslərinə olan tələbatın azaldığını bildirmişdir. Ancaq tələbat yüksək
olaraq qalmaqda idi. Təhsil sisteminə dair hesabatda (Bah-lalya, 2006, s. 75) qeyd edilirdi
ki:
Müsahibəyə cəlb edilmiş respondentlər bildirmişlər ki, uşaqların və
valideynlərin fikrinə görə repetitor dərsi almayan şagird dərs proqramından geri
qalacaq. Daha çox uğur qazanmış müəllimlər öz biliklərini satır və dərsliklər yazırlar.
Onlar şagirdləri təhrik edirlər ki, repetitor dərslərinin tərkib hissəsi kimi bu kitabları
alsınlar. Bildirilir ki, müəllimlər fərdi dərs deməklə və kitablara görə qonorar almaqla
öz əmək haqlarını ikiqat artırırlar. Bunun nəticələrindən biri o oldu ki, nazirlik və baş
müəllimlər dərsdən sonra valideyn iclaslarının və digər tədbirlərin keçirilməsi üçün
müəllimləri tapa bilmirdilər. Müəllimlər həmçinin repetitor fəaliyyəti ilə məşğul
olmalarına maneçilik yaradan hər hansı yeniliklərə və ya islahatlara qarşı çıxırlar.
Şagirdlər məktəbdənkənar fəaliyyətlərdən qaçırlar. Bir sözlə, repetitor dərsləri parazit
kimi zərərli ola bilər, həmçinin maddi və insan resurslarından sui-istifadə olunması ilə
nəticələnir.
61
Təhsilin Planlaşdırılması üzrə Beynəlxalq İnstitut
www.iiep.unesco.org