Mark Bray - IIEP - Unesco

Məkan
Kenya
Vyetnam
Nümunə
1997-ci ildə 3233 6-cı sinif şagirdi arasında keçirilmiş milli sorğuda müəyyən
edilmişdir ki, onların 6%-i fərdi dərs alır. Şimal-sərq əyalətlərində bu göstərici 39,0%,
Nyanza əyalətində isə 74,4% təşkil etmişdir. Üç coğrafi bölgədə aparılan paralel
sorğular nəticəsində məlum olmuşdur ki, kənd yerlərinə nisbətən şəhərlərdə
repetitorluq daha geniş yayılmışdır, həmçinin oğlanlar qızlara nisbətən daha çox fərdi
dərs alırlar.
2001 –ci ildə 3639 ibtidai məktəbin 72660 5-ci sinif şagirdi arasında keçirilən
sorğuda şagirdlərin 38%-i fərdi dərs aldıqlarını bildirmişlər. 2002-ci ildə
bildirilmişdir ki, ailələrin təhsil xərclərinin 20%-i fərdi dərslərə sərf olunur. Bu
göstərici universitetlərə qəbul imtahanlarına hazırlaşan şagirdlərin 29%-ni təşkil
etməklə ən yüksək həddə çatmış və şəhər, Mərkəzi Haylendsdə və cənub bölgələrində
xüsusən yüksək olmuşdur.
Mənbələr: Bray tərəfindən göstərilən müxtəlif araşdırmalar (2006, s. 517-518). Nath tərəfindən Banqladeşə dair göstəricilər
(2008, s. 57); Misir Dünya Bankı tərəfindən (2008, s. 190); Kwok (2009, s. 106) və Ng (2009, s. 1) tərəfindən Honq Konqa
dair; Yaponiya Təhsil, Elm, Mədəniyyət və İdman Nazirliyi tərəfindən (2008, s. 13); Çinə dair göstəricilər Xue və Ding
tərəfindən (2009, s. 119); Vyetnama dair məlumatlar 2001-ci il Dünya Bankı sorğusu (2004, s. 81).
2007-ci il TPBİ forumunda təqdim edilən məlumatlar yeni bir nümunə rolunu
oynamışdır. Silova (2007) Şərqi Avropanın və Asiyanın bir vaxtlar Sovet İttifaqı ilə əlaqəli
olmuş 12 ölkəsi üçün repetitorluq məsələsinə dair statistik göstəricilər təqdim edir (Cədvəl
2). O, qeyd edir ki (s. 4), repetitorluğun miqyası 1990-cı illərin əvvəllərinə qədər kiçik olsa
da, sonradan o, “böyük bir müəssisəyə” çevrilmişdir. Onun statistik göstəriciləri 2004-2005
və 2005-2006-cı illərdə Açıq Cəmiyyət İnstitutunun sponsorluğu ilə keçirilmiş bir neçə
sorğunun nəticələrinə əsasən əldə edilmişdir (bax, həmçinin Silova, Būdienė və Bray, 2006;
Silova, 2009). Araşdırmaların hədəfi birinci kurs universitet tələbələri olmuşdur. Onlara orta
məktəbin son sinfində fərdi dərs almaları barədə sual verilmişdir. Azərbaycan, Gürcüstan və
Xorvatiyada tədqiqatçılar orta məktəb şagirdləri arasında əlavə sorğu keçirmiş və bununla,
respondentlərin əhatəsini və araşdırmanın miqyasını genişləndirmişlər. Ümumilikdə, birinci
araşdırmaya 8713 respondent, ikinci araşdırmaya isə, 3101 respondent cəlb edilmişdir.
Araşdırma nəticəsində repetitor təhsilinin iki geniş yayılmış növü müəyyən edilmişdir:
ayrı-ayrı şəxslər tərəfindən verilən dərslər və qəbul imtahanlarına hazırlıq üçün müvafiq
müəssisələr tərəfindən təqdim edilən hazırlıq kursları. Fərdi dərslər Monqolustanda və
keçmiş Sovet İttifaqı ölkələrində (xüsusən, Azərbaycan, Gürcüstan və Litvada) daha geniş
yayılmışdır. Hazırlıq kurslarının xidmətlərindən isə, daha inkişaf etmiş və güclü bazara
malik olan keçmiş Yuqoslaviya ölkələrində (Xorvatiya, Slovakiaya, Bosniya və
Herzeqovina) daha çox istifadə olunur. Ən çox təəccüb doğuran göstəricilər Azərbaycana
aid olmuşdur. Belə ki, universitet tələbələrinin 90%-dən çoxu orta məktəbin son sinfində
fərdi dərs aldıqlarını bildirmişlər.
19
Təhsilin Planlaşdırılması üzrə Beynəlxalq İnstitut
www.iiep.unesco.org