Mark Bray - IIEP - Unesco

Diaqnoz
Bu nəticələri nəzərə alaraq 2007-ci ildə İngiltərədə həyata keçirilən pilot layihə 484
məktəbdə 2-ci və 3-cü mərhələlərə (7-11 və 11-14 yaşlı uşaqlar) aid olan şagirdlərin 10%-i
üçün təkbətək repetitor dərslərinin bütün xərclərini ödəmək məqsədi güdürdü. Bu layihə hər
şagird üçün ingilis dili və/və ya riyaziyyat fənlərindən hər biri üzrə 10 saat repetitor
dərslərini və 2 saat məktəb və ya repetitorla əlaqəni əhatə edirdi.
Müqayisəli bir layihə Sinqapurda həyata keçirilmişdir (Tan, 2009, s. 97). 1980-ci illərdə
təhsil nailiyyətlərindəki irqi qeyri-bərabərlik və xüsusən çinlilər və hindlilərlə müqayisədə
etnik malayların zəif göstəricilər əldə etməsi hökuməti narahat edirdi. Dövlət orqanları
Malay/Müsəlman Uşaqları üçün Təhsil Şurası (MENDAKI) tərəfindən repetitor dərslərinin
təmin edilməsi məqsədilə maliyyə dəstəyi verdilər. Hökumət həmçinin Şuraya icazə verdi ki,
dərs saatları xaricində fərdi dərslərin keçilməsi üçün dövlət məktəblərindən və könüllü
olaraq, yaxud da az zəhmət haqqı ilə çalışan təlim almış repetitorlardan istifadə olunsun.
Əvvəlcə fərdi dərs planları MENDAKI, sonra isə Sinqapur Hindlilərinin İnkişaf
Assosiasiyası (SİNDA) tərəfindən hazırlandı. Bu iki təşkilat möhkəm mövqeyə və reklam
təbliğatına malik idi (bax, AKI, 2009; SINDA, 2009).
Həmçinin, TPBİ forumunda Reddy (2007) tərəfindən məruzə edilən Cənubi Afrika
layihəsini də vurğulamaq lazımdır. Cənubi Afrika Elm və Texnologiya Departamenti (ETD)
orta məktəblərdə təbiət elmlərinin öyrənilməsinin təkmilləşdirilməsi yollarını müəyyən
etmək məqsədilə repetitor fəaliyyətlərinin araşdırılmasını tələb etmişdir. Araşdırma
nəticələrinə əsasən tövsiyələrin verilməsindən sonra Departament az gəlirli ailələrə xidmət
göstərən məktəbləri hədəfə alan layihəni həyata keçirmək qərarına gəlmişdir. Repetitor
dərslərinin təkbətək formada keçirilməsi tövsiyə olunmuş və hökumət maliyyələşmədə
yardım göstərməsi üçün özəl sektora müraciət etmişdir.
Bu layihə bərabərsizliyi azaltmaq məqsədi güdən və zəif nəticələr göstərən şagirdlərə
yardım etmək üçün hökumət tərəfindən maliyyələşdirilmiş təşəbbüsün illüstrativ nümunəsi
idi.
Bazarın diktəsindən yaranan repetitorluq
Bu kitabın əvvəlki bölmələrindən aydın olduğu kimi digər layihələr sadəcə olaraq
bazarın diktəsi ilə fəaliyyət göstərən qurumlardan ibarətdir. Onlar da şagirdlərin
öyrənməsinə müsbət təsir göstərirlər, əks halda bu müəssisələrə qarşı tələbat olmazdı. Ancaq
bu təşəbbüslərin dəyərləndirilməsi göstərir ki, onların bəziləri dəlillərə deyil, təəssürata və
marketinqə əsaslanır. Repetitorluğun xarakterindən və şagirdlərin repetitor dərslərindən
faydalanmaq üçün nə dərəcədə hazırlıqlı olmalarından çox şey asılıdır. Bundan başqa bəzi
mühitlərdə repetitor sektoru əsas təhsil sisteminə mənfi təsir göstərir.
Ən problemli aspektlərdən biri odur ki, repetitorluq əsas təhsilin əvəzləyicisinə çevrilir.
Xüsusən, mühüm xarici imtahanlardan əvvəl bəzi ölkələrdə şagirdlər məktəblərin onların
spesifik ehtiyaclarına cavab vermədiklərini düşünürlər, çünki məktəblər geniş tələblərə
cavab verməli, həmçinin geniş sosial və siyasi məqsədlər daşımalıdırlar. Türkiyədə vəziyyət
elə bir həddə çatmışdır ki, şagirdlər məktəbə gəlməmək üçün pul verib tibbi arayış alırlar.
Xüsusən, semestr vaxtı şagirdlər ikinci və üçüncü dərəcəli qəbul imtahanları verən zaman
onlar məktəb dərslərinə getməkdənsə, repetitor mərkəzlərində dərs almağa və evdə
hazırlaşmağa üstünlük verirlər. Tansel və Bircan (2007, s. 8) bildirmişlər ki, həmin
mövsümdə “əksər şagirdlər xəstə olduqları haqda saxta tibbi arayış alırlar və bu arayışı
təqdim edərək məktəb dərslərindən azad olurlar ” və bu, “geniş yayılmış və bahalı prosesə
çevrilmişdir”. 2005-ci ildə Türkiyə Müəllimlər Birliyi 1078 lisey və 1073 orta məktəb
məzunu arasında sorğu keçirmişdir. İmtahanlara hazırlıq prosesinin məktəb davamiyyətinə
hansı şəkildə təsir göstərdiyi soruşulduqda, lisey şagirdlərinin 55%-i və orta məktəb
şagirdlərinin 49%-i saxta tibbi arayış aldıqlarını bildirmişlər.
41
Təhsilin Planlaşdırılması üzrə Beynəlxalq İnstitut
www.iiep.unesco.org