Mark Bray - IIEP - Unesco

Görüləcək tədbirlər
Johnson (2008) bu konseptualizasiyaya yeni bir çalar əlavə etmiş və öyrədilən mövzu,
şagirdlərin sosial-iqtisadi statusu və nailiyyət səviyyəsi kimi dəyişənləri ortaya atmışdır. O,
Qırğızıstanda apardığı araşdırmaya istinad edərək göstərir ki (s. 213):
Korrupsiya ilə məşğul olan və məşğul olmayan müəllimlər arasında fərq onların
cinsiyyəti, etnik mənsubiyyəti, yaşı və ya inzibati rolu ilə izah edilmir, bu, daha çox
müəllimlərin şagirdlərinin, həmkarlarının, direktorlarının kim olması, hansı fənləri
tədris etmələri və harada yaşamaları ilə xarakterizə olunur.
Daha konkret (s. 219):
Qırğızıstanda korrupsiya ilə məşğul olan müəllimlər tələbatın yüksək olduğu
riyaziyyat, qırğız dili və ya ingilis dili kimi fənləri tədris edən müəllimlərdir (tarix
fənni aşağı tələbatlı fənn sayılır). Bu müəllimlər daha çox SİS-i (sosial-iqtisadi statusu)
yüksək olan şagirdlərə və OQ (orta qiymət) göstəricisinə nail olan şagirdlərə dərs
verirlər. Onlar əsasən az inkişaf etmiş və etnik baxımdan yekcins olan şəhər və ya kənd
zonalarında dərs verirlər. Daha vacib bir fakt isə odur ki, korrupsiya hərəkətlərinə daha
çox yol verən müəllimlərin işlədikləri məktəblərdə digər müəllimlərin “ciddiliyi” və
direktorların peşəkarlığı mövcud tələblərə uyğun gəlmir.
Johnson qeyd edir ki, Klitgaardın təklifi düzgündür, çünki bu müəllimlər yüksək
tələbatlı təhsil məhsulları üzərində monopoliyaya və bu məhsulların istifadəsi ilə əlaqədar
qərar qəbul etmə sərbəstliyinə malikdirlər. Ancaq Johnson tərəfindən əlavə edilən
göstəricilərə şagirdlərin alıcılıq qabiliyyətindən, bacarıqlarından və müəyyən fənlər üçün
hiss etdikləri narahatçılıqdan irəli gələn tələbat daxildir. Bu baxımdan, belə müəllimlərin
korrupsiya əməllərinə yol verən şagirdlərə ehtiyacı var. Qərarvericilər bilməlidirlər ki,
müxtəlif vəziyyətlərdə müxtəlif göstəricilər nəzərə alınmalıdır.
Bəzi təhsil sistemlərində müəllimlərin səlahiyyətlərinin azaldılmasından çox, artırılması
faktı ilk baxışdan göründüyü kimi, ziddiyyətli olmaya bilər. Mühüm imtahanların təsirinin
azaldılmasının bir yolu həmin imtahanları qiymətləndirmənin bir komponentinə
çevirməkdir. Məktəbdə aparılan qiymətləndirmələr müəllimlərin rolunu və bununla da,
səlahiyyətlərini artırır. Qərarvericilər üçün əsas sual odur ki, genişləndirilən məktəb
dəyərləndirmələri sistemin təkmilləşməsinə, yoxsa problemlərin yaranmasına səbəb olacaq
Cavab daha çox müəllimlərin peşəkarlığından və onların özlərini tənzimləmə səviyyəsindən
asılıdır.
81
Təhsilin Planlaşdırılması üzrə Beynəlxalq İnstitut
www.iiep.unesco.org