Mark Bray - IIEP - Unesco

Kölgə təhsil sisteminə qarşı müqavimət
Urbanizasiyanın yüksək səviyyədə olduğu Sinqapurda zəif nəticə göstərən şagirdlərin
repetitor təhsilinə olan tələbatını saxlamaq problemdir və bazar qüvvələri repetitor təhsilində
boşluğu genişləndirirlər (Cheo və Quah, 2005; Tan, 2009). ABŞ-da Sunderman (2006, s.
119) NCLB strukturunu ona görə tənqid etmişdir ki, bu struktur repetitor təhsilinin
effektivliyini tələb edə bilməmişdir. Onun fikrinə görə, bəzi provayderlər şagirdləri cəlb
etmək üçün mənəviyyatdan uzaq vasitələrdən istifadə edirdilər və bütün ölkədə şagirdlərin
20%-i faktiki olaraq proqramda iştirak edirdilər. Bu faktorlar bənzər planlar irəli sürmək
istəyən qərarvericilər tərəfindən nəzərə alına bilər.
Digər situasiyalarda əsas məsələ tələbatı stimullaşdırmaq deyil, zəiflətməkdən ibarətdir.
Koreya üzrə situastya araşdırmasında qeyd edilir ki, ölkədə bir çox strategiyalar, o cümlədən
repetitor təhsilinin tamamilə qadağan olunması sınaqdan keçirilmişdir. Mavritaniya üzrə
situastya araşdırmasında da I –III siniflərdə repetitor təhsilinin qadağan olunmasına cəhd
edildiyi qeyd olunur. Bu strategiyalar bir sıra digər ölkələrdə də, o cümlədən Kamboca (Bray
və Bunly, 2005, s. 75), Misir (Hartmann, 2008, s. 48), Kenya (Wanyama və Njeru, 2004, s.
1), Türkiyə (Tansel və Bircan, 2007, ç. 6), Uqanda (Eilor, 2007, s. 28) və Hindistanın Qərbi
Benqal ştatında (Jalaluddin, 2007, s. 2) tətbiq edilmişdir. Ancaq bu qadağaların heç biri
effektiv olmamışdır. Məsələn, Misirlə əlaqədar Hartmann (2008, s. 48) Herreranın (1992, s.
75) qeydlərinə istinad edir. Herrera qeyd etmişdir ki, “qadağa qoyulması yolun sərnişinlər
tərəfindən yanlış yerdən keçilməsinə nisbətən daha effektivdir.” Hətta qadağanın geniş
miqyasda ictimailəşdirildiyi və hökumət tərəfindən ciddi səylərin göstərildiyi Koreya və
Mavritaniyada belə qadağanın həyata keçirilməsi çətin olmuşdur. Məktəb müəllimlərinin öz
şagirdlərinə fərdi dərs vermələrinin qadağan edilməsi effektiv ola bilər, ancaq bu, repetitor
təhsilinin tamamilə qadağan edilməsindən fərqlənir.
Ümumiyyətlə, məhz bu səbəbdən repetitor təhsilinə olan tələbatı hədəf alan
strategiyalarda tələbatın səthi simptomları deyil, əsas kökləri hədəfə alınmalıdır. Bu əsas
səbəblərin əksəriyyəti təhsil nazirlikləri tərəfindən aradan qaldırıla bilmir, çünki onlar
mədəniyyət və iqtisadiyyat ilə əlaqədardır. Mədəni faktorlara misal olaraq təhsil sahəsində
müvəffəqiyyət qazanmağın cəmiyyətdə nə dərəcədə hörmətlə qarşılanmasını və qurban tələb
etməsini, iqtisadi faktorlara misal olaraq isə təhsilin daha yuxarı pillələrində əldə edilən
faydanı və repetitor təhsilinin həmin təhsil pillələrində vəsait xərcləmək üçün nə dərəcədə
dəyərli olmasını göstərmək olar.
76
Təhsilin Planlaşdırılması üzrə Beynəlxalq İnstitut
www.iiep.unesco.org