Mark Bray - IIEP - Unesco

Kölgə təhsil sisteminə qarşı müqavimət
Keyfiyyətin aşağı düşməsi ilə əlaqədar kinayə doğuran bir məqam ondan ibarətdir ki,
müəyyən vəziyyətlərdə o, ibtidai siniflərdə və orta məktəbin aşağı siniflərində pulsuz
təhsilin inkişaf etdirilməsi üçün hökumətin səylərindən yaranır. Bundan sonra isə ən azı
rəsmi səviyyədə dövlət təhsili pulsuz olur, ancaq əsas sistem gizli özəlləşməyə məruz qalır ki,
bu da sosial bərabərsizlik yaradır. TPBİ forumunda Kitaev (2007, s. 3) bu kinayəli məqama
diqqət yetirməyə çağırır. Bəzi valideynlərin pulsuz sistemlərdə təhsil üçün pul ödəmək
iqtidarında olduqlarını və ödədiklərini göstərən repetitorluğun inkişafı hamı üçün pulsuz
təhsil ideologiyasının hələ də qüvvədə olması sualını doğurur. Botsvana hökuməti bu
məsələyə ciddi yanaşmış, orta təhsil pilləsində ödənişi yenidən tətbiq etmişdir. Bu addımı
atarkən hökumət belə bir qənaətə əsaslanmışdır ki, ən azı bəzi valideynlər ödəmək
iqtidarındadırlar və pulsuz təhsil resursları ehtiyacı olan sektorlar üçün daha səmərəli şəkildə
istifadə oluna bilər (Makgothi, 2007).
Obeegadoo-nun qeydlərində də (2007, s. 6) tələb və təklifin artması göstərilir. Tələblə
əlaqədar o qeyd edir ki:
Hazırki bilik, təhsil və akademik nailiyyətlər dövründə bu, ayrı-ayrı fərdlərin
həyat şansı, həmçinin cəmiyyətin sosial və iqtisadi inkişafı üçün həlledici faktordur.
Texnologiyaların diktəsi ilə əmək bazarlarının dəyişməsi və bacarıqların çeşidinin
artması rəngarəng təhsil imkanları və istiqamətləri üçün ictimai axtarışa çevrilir.
Eyni zamanda repetitor təhsilində təminatın artması təkcə onun sosial cəhətdən qəbul
edilməsi ilə deyil, həmçinin kənardan resursların cəlb edilməsinə imkan verən qloballaşma
qüvvələri ilə izah olunur (bax, məs. Nanda, 2005; Marlantes və Sunol, 2006; Ventura,
2008a). Repetitor təhsili sərhədləri aşaraq, İnternet vasitəsilə və yerli qaydada təmin edilə
bilər. Obeegadoo tərəfindən müəyyən edilən digər bir qüvvə də konsümerizmdir. Bu, “peşə
uğuruna nail olmaq üçün müəllimlər arasında daimi stimul yaradır və müəllim peşəsində
sahibkarlıq mədəniyyətinin çiçəklənməsinə təkan verir”. Həqiqətən də bir çox ölkələrdə
müəllim peşəsi mədəniyyəti çox dəyişmişdir. Bu, ya hökumətin təhsil sistemlərində rəqabət
yaratmaq cəhdlərindən, ya da müəllimlərin və ailələrin bazar siqnallarına verdikləri
reaksiyadan irəli gəlir.
102
Təhsilin Planlaşdırılması üzrə Beynəlxalq İnstitut
www.iiep.unesco.org