Nr 152, luty 1967 - Znak

216 Ks. EUGENIUSZ Df\BROWSKITotez i Listy PalWlolWe nie nalezq do jaJdejs Kleinliteratur,ale w pOlWszechnej literaturze greckiej majq swoje miejsce. Zbadanadokladnie tich slOlWU1ii.ck, budow~ zdanila, styl - jednym slowemform~ literadcq w vg6le - aby dojsc do wllli()sku, ze Apostolowiznane byly wszystkie o.dcierne tego j~zyka. D zi~ki czemu zaliczycbygo nalezalo - i t,o zdamiem talk wybi1megv znawcy litemtury greckiejjak U. von Wilamo:witz-Moellendorf - do klasyk6w Hellady 9.3KORYNT W CZASACH APOSTOtAo ~orynde z pierwszego wieku po Chr. wiemy dm;c wiele dzi~kipisarzowii. greckiemu Pa'llzani'aszowi Periegecie (ok. 115-180 poChr.), kt6ry pozostawil szczeg610wy przewodnik po Grecji, ze szczeg6lnym'llwzgl~dnieniem planu mi'ast i ich znaczniejszych buclowli 10.Wiadomosci te potwierdzily a W J1,iejednym i um1.pelnily pra'ce archeologiczmeAJl11erykanskiej Szk'Oly Studi6w Klasyczmych prowadwnez niewielkimi przerwami lOd !I". 1896. Wlasnie W ,oparciuo kh wyniki KoryniJowi z czas6lw Pawla specjalne dzielo p'Oswi~dl!Diedawnv znakomity znawca tegv przedmllotu F. J. de Waele 11.Nie bylo to juz miasttO z dawnych lWiek6w walczqce () hegemoni~nad Grecjq ze Spa.rtq i Atenami, smialo przeciwsta,wiajqce si~polityce Filipa Macedonskiego i odwazajqce si~ stawicczolo nawetRzymianom. Wlasnie wojna z Rzymianami dopr.cJwadzila je do 'llpadkui doszcz~tnego niemal zburzeni.a rw roku 146 przed Chr., 0 czymnie bez mel'ancholii wspominal Cycero: "Zgaslo swiatlo calej Grecji"(Lumen totius Graciae extinctum est) 12. Dopiero wi sto lat p6zniejzaj~to si~ jego odbudowq, a uczyniono to ta'k spralWnie, ze w pie'r,wszymwieku po Chr. KOifynt byl bodaj:i:e najwi~kszym miastemGrecji, stolicq rzymskJiej prowIDcji Achai, wa:i:nym emporium handlowym. z dw·oma po,rtami, lezqcym na szla'ku IqCZqCYill1 Rzym z jegoI\"schodnimi pTowincjami 'oraz Grecj~ p61nocnq - z Peloponezem.Wszystko to 'razem uczynillO z ~oryntu mi,asto-hegemona, kt6regoprzewodnictwo umalWan'o powszechnie. T~dy plyn~la pszenica egip­9 "Dass dieser Jude (tj. Pawel), dieser Christ griechisch denkt und schreibt,fur aile Welt und doch zunachst fur die Bruder, die er anredet, dass dieses­Griechisch mit gar keiner Schule, gar keinem Vorbilde etwas zu tun hat,sondern unbeholfen in ubersturztem Gesprudel direkt aus dem Herzen strtimtund doch eben Griechisch ist, kein ubersetztes Aramaisch, macht ihn zu einenKlassiker des Hellenismus". Por. Griechische Literaturgeschi chte I, 8, w DieKultur de. Gegenwart, Leipzig 1905, 157.10 Por. T. Sinko, Ltteratura grecka 3, 1: Ltteratura grecka za cesarstwa rzymskiego(wiek I-Ill N. E.), Krakow 1951, 459--465.11\ Por. Corlnthe et Saint Paul (Les hauts tteux de l'hlstoire), Paris 1961.1l! Por. Pro lege Mantua, 6.