Nr 152, luty 1967 - Znak

230 PIET SCHOONENBERG SJodrzucalo si~ wszystkie inne rodzaje m6wienia. Nauka i urz~dowanie,vymagajq tej ascezy zw1qZanej z rzeczolWosciq - tu jest onaw sluzbie pelni wyrazu. Rzec~owose sprzyja przedstawiall1iu wynik6w w spos6b woIny od subiektywizmu - aby t ak przedstawionep rawdy mogly z powrotem wejse w czyjes osobiste zycie i myslenie.W d rug i m t y pie m6wienia dominuje osobiste ,vypowiadaniesi~ m6wcy. Mozna by je okresEe jako s wi ad e c two - niew sensie prawnym (swiadczenie Inalezy bowiem do pierIWszegot ypu - rnformacyjnego) lecz egzystencjalnym. Cz~owiek wYPQw iadatu swoje istnienie, radose i - wprost lub posrednio - swoje dobresamopoczucie lub rniedol~. Ten a,kcent prcZebija naJWet w napoz6r calkiemrzeczowej rozmowie, na daje napi~cie pozornie obiektywnejepickiej relacji bohaterskiego poematu czy powiesci. W czystejpostaci takie m6wienie stanowi liryk~ - chioe moze si~ poslugiwacczysto rzeczo",;ymi sformulowall1iami, ja:k to cz~sto bywa ,we wsp61­czesnej' poezjoi,lCharakterystycznq cechq drugiego typu m6wienia (swiadect ""a)jest jego osobista a nie rzeczowa orientacj.a. Taokie m6wienie zmierzaku tajemniczemu, indywidualnemu j~zykowi, subiektywnym odczuciom,narcyzmorwi i solipsyzmowi. Lecz tej pokusie czlowiek poddajesi~ tylko wtedy, gdy \vyrywa osob~ z jej zwiqzku z innymi osobami- gdy doswiadcza siebie i wyraia to czym jest w oderwall1iuad ziemi, kultury i wsp6lnoty ludzkiej. Wtedy jednak osobistymwypowiedziom brak czegos istotnego - bo nie pI10wadzq do mi ~ ­dzyosobo;",rego kontaktu. Kiedy dominuje ten wlasnie element 050­bistego kontaktu, pojaiwia si~ trzeci typ ludzkiej mowy: p r z e m a­wi a ni e d 0 k 0 go S. Tu juz wyraznie mamy do czynienia z zaofiarowaniemwsp6lnoty - lub z proobq 0 dopuszczenie do niej (w czymtakze zawiera si~ zaofiarowanie). Ten typ mowy obejmuje wieler6znych form - od pozdrowienia po oswiadczyny milosne. W pozdrowieniuzyczy si~ komus pokoju (szalom), T,adosci (chaire) clobrobytu(salve ), wzgl~dnie dobrego dnia - czasem okazuje si~ tezt rosk ~ 0 to jak si~ blizniemu "viedzie (jak ·si~ masz) . . Tym samyrnok azuje si~ ,vi~c solida.rnose i proponuje wsp6Inot~ . Najwyrazniejprzejawia si~ to wszystko w tym tysiqcu sposobo.w, na jakie ludziemogq sobie powiedZ'iec "kocham ci~" - czyli wypowiedziee to, copewien fi10zof naZIWal "slowern nad slowami".2Char akterystycZTIq cechq tego typu mow'Y jest jej funkcja mi ~ dzyosoboi\vegokontaktu, twoTzenia wsp6lnoty os6b. Wszelaka rnowa1 Autor powoll1je si