Proceedings of SerbiaTrib '13

kontaktnih elemenata, normalnog kontaktnogopterećenja i brzine klizanja. Ispitivanja se moguvršiti u uslovima sa podmazivanjem i bezpodmazivanja. Razvoj procesa habanja na blokumanifestuje se formiranjem i širenjem izraženogtraga habanja. Normalno opterećenje je bilo 10 N,a brzine klizanja 0,25 m/s, 0,5 m/s i 1 m/s. Ukupanput klizanja je bio 150 m. Realizovana ispitivanjasu bila sa graničnim podmazivanjem sa mineralnimhidrauličnim uljem Hidrovisk HD46 zbog velikogkoeficijenta trenja u slučaju trenja bezpodmazivanja i velikih vibracija u sistemu merenjasile trenja kod tribometra TR-95.Početni nominalni linijski kontakt između diskai bloka usled razvoja procesa habanja postajekontakt po određenoj površini, što kao posledicuima razaranje materijala, najpre u površinskomsloju bloka (slika 6). Promena širine traga habanjaima isti karakter za sve ispitivane uzorke samo jerazlika u nivou njihove pohabanosti.Slika 6. Širina traga habanja na blokuProces habanja karakteriše postizanjeodređenog nivoa, stabilizaciju i usporeni porastširine traga habanja tokom vremena ispitivanja. Naosnovu rezultata merenja širine traga habanja nabloku, formirani su u zavisnosti od uslova kontakt(brzina klizanja, normalna sila) pojedinačni i zbirnihistogram promene širine traga habanja (slika 7).Najveće širine traga habanja odgovaraju najmanjojbrzini klizanja.Ispitivani su uzorci različitih karakteristika(hrapavost i tvrdoća podloge, debljina prevlake).Ako se posmatra histogram, slika 7, može sezaključiti da se između hrapavosti površinauzoraka pre i posle nanošenja prevlake cinka iširine traga habanja na bloku ne može uspostavitiveza. Takođe, ne može se uspostaviti veza izmeđutehnologija obrade uzoraka (brušenje, peskarenje idr.) sa širinom traga habanja.Najmanje habanje je bilo kod uzoraka 10 i 33,odnosno, kod uzoraka sa velikom tvrdoćom podloge ivelikom debljinom prevlake.Najveće habanje je bilo kod uzoraka 32, 35 i118. Uzorak 118 ima najmanju tvrdoću a uzorci 32i 35 najmanju debljinu prevlake cinka.Širina traga habanja, mm1.51.20.90.60.30uzorak10Brzina klizanja:uzorak12uzorak33uzorak35uzorak32uzorak45uzorak118v = 0,25 m/s v = 0,5 m/s v = 1 m/sSlika 7. Širina traga habanja na bloku4. ZAKLJUČAKIspitivane prevlake različitih debljina su nanetena uzorke sa različitom topografijom i tvrdoćom.Rezultati ispitivanja vizuelnim pregledom, ispitivanjakorozione otpornosti i ispitivanja prianjanjeprevlaka cinka za osnovni metal, podlogu, supokazali da prevlake zadovoljavaju zahteve standarda.To znači da je valjano izabrana tehnologijapriprema površina i nanošenja prevlaka.Rezultati ispitivanja uticaja promene topografijepovršine na kvalitet prevlake su pokazali dananošenjem prevlake dolazi do značajne promenetopografije, odnosno povećanja hrapavosti ali da tone utiče na ostale karakteristike prevlake cinka.Realizovana ispitivanja i dobijenih rezultataukazuju na postojanje zavisnosti između tvrdoćepodloge, debljine prevlake i širine traga habanja pritribološkim ispitivanjima, ali uspostavljanjekorelatiuvnih veza je moguće realizacijom znatnovećeg broja eksperimenata.AKNOWLEDGEMENTOvaj rad je deo projekta TR35034 "Istraživanjeprimene savremenih nekonvencionalnihtehnologija u proizvodnim preduzećima sa ciljempovećanja efikasnosti korišćenja, kvalitetaproizvoda, smanjenja troškova i uštede energije imaterijala", koga finansira Ministarstvo prosvete inauke Republike Srbije.418 13 th International Conference on Tribology – Serbiatrib’13