Proceedings of SerbiaTrib '13

Kroz praksu i terenska ispitivanja odavno jepoznato da povećano habanje zuba na vedricamarotornih bagera, za posljedicu, ima sledećenegativnosti: povećane otpore kopanju smanjen specifičan učinak bagera [t/h] povećane vibracije mašine povećana specifična potrošnja energije povećane troškove održavanja smanjenu pouzdanost bagera.3. RADNA OPTEREĆENJA I VRSTEHABANJA ZUBA ROTORNOG BAGERAEksploatacioni uslovi za zube na rotornombageru koji su u neposrednom kontaktu sa radnomsredinom koja se kopa, su bez sumnje, vrlo teški isloženi. Habanje zavisi prvenstveno od osobinamaterijala koji se kopa, otpornosti materijala zubana habanje ili bolje reći od konstruktivneprilagođenosti zuba uslovima kopanja nakonkretnom lokalitetu, odnosno kopu, kao i odrežima rada bagera.U ovom slučaju, zubi su izloženikombinovanom dejstvu abrazije i udara, koji semanifestuju kroz nagle skokove opterećenja zuba utoku rada bagera.Abrazivno habanje u konačnom obliku rezultiraodnošenjem materijala sa radnih površina zuba i tona takav način da nakon što bude “ skinut “ jedanpovršinski sloj, dolazi pod udar procesa habanjasledeći površinski sloj, itd.Ako uporedimo dejstvo abrazije sa brušenjem ilirezanjem kao procesima mehaničke obradematerijala, prva konstatacija je da većina abrazivnihčestica ima negativan ugao rezanja. Zbog toga oneizazivaju na površinama, po kojima se taru,karakteristične ogrebotine-abrazivne brazde,praćene velikom plastičnom deformacijom itečenjem materijala.Istovremeno efekat rezanja, koji varira odčestice do čestice, zahvaljujući izvjesnomsmicajnom dejstvu, čiji je uzrok opet negativanrezni ugao, produkuje mikro strugotinu, a to jenačin odnošenja materijala – abrazije.U toku procesa habanja bagerskog zuba prisutnaje situacija, što se geometrije zuba tiče, kao naslici 2.Početna kontura vrha zuba prikazana je linijom“0”. Linije “1” do “6” prikazuju konture zuba ufunkciji vremena habanja u radu. Kada se zubpohaba za veličinu h b koja je za zube postojećekonstrukcije otprilike 30÷40 mm, na odrađenih200÷250 radnih časova geometrijski izgled vrhazuba predstavljen je linijom – “6”. Tada se vršiskidanje pohabanih zuba, stavljaju se novi ilireparirani, a pohabani šalju na reparaturu.Slika 2. Faze habanja zubaKapacitet rotornog bagera zavisi uglavnom odrada podsistema za kopanje. Tu je veliki doprinospravilnih i oštrih zuba kada je i kapacitet najveći. Ufunkciji vremena dolazi do zatupljenja zuba usljedabrazivnog habanja, odnosno do promjene njihovoggeometrijskog oblika. Usljed zatupljenja zubapovećava se i otpor kopanju, a s tim u vezi dolazido povećanog opterećenja prenosnika, pa i čitavekonstrukcije podsistema kopanja.Konačno, ovo ima za posljedicu promjenurežima rada bagera, dolazi do smanjenja njegovogkapaciteta, što se negativno odražava na ekonomskeefekte proizvodnje.4. PRILAGOĐAVANJE GEOMETRIJEOBLIKA ZUBAZub rotornog bagera, koji je u ovom radupredmet interesovanja, predstavlja kao pojam –mašinski element. Kada tretiramo konstrukciju bilokog mašinskog elementa onda se tu prvenstvenomisli na definisanje: geometrijskog oblika, materijala, kvaliteta obrade i termičke obradeOvom prilikom ćemo se ograničiti na aspektgeo-metrije zuba. Da bi na izvjestan načinkvantificirali nivo po-habanosti zuba, pristupilo semjerenju pojasa pohabanosti. Usvojen je dužinskiparametar h b prema sl.2, kao pokazatelj istrošenostizuba. Ova veličina je mjerena u određenimvremenskim razmacima pa su na osnovu tihmjerenja konstru-isani dijagrami zavisnosti h b =f(t),sl.3.442 13 th International Conference on Tribology – Serbiatrib’13