Burgerschapsvorming en de maatschappijvakken - Landelijk ...

1 De maatschappelijke taak van het
onderwijs
Wat is burgerschap? Heeft het onderwijs een rol bij het bevorderen van
burgerschap? Hoe is daarover tot dusverre gedacht en hoe denkt men er
nu over? Op deze vragen probeert dit hoofdstuk een antwoord te geven.
De eerste paragraaf plaatst de huidige verplichting van het onderwijs wat
betreft burgerschapsvorming in het verlengde van eerdere oproepen tot
vermaatschappelijking van het onderwijs. Daarna komt de kwestie aan de
orde of burgerschapsvorming maatschappelijke problematiek moet
oplossen, en of zij zulke problematiek kan oplossen. Vervolgens wordt bij
de begrippen burgerschap en vorming stilgestaan omdat die op
verschillende manieren worden geconceptualiseerd. Met de omschrijving
van het begrip burgerschap waarop we daarbij ten slotte uitkomen, wordt
ook duidelijk dat er ruimte bestaat als het gaat om de invulling ervan door
scholen en schoolvakken. In het vierde en laatste deel van dit hoofdstuk
worden de belangrijkste aspecten waarmee men te maken krijgt bij het
programmeren van burgerschapsvorming nog eens op een rij gezet.
1.1 De vorming van burgers in tijdsperspectief
De huidige opdracht aan het onderwijs om bij te dragen aan
burgerschapsvorming kan in het perspectief worden geplaatst van eerdere
stadia waarin de overheid het onderwijs vroeg bij te dragen aan de
maatschappelijke vorming van leerlingen. Hoe was de situatie toen en hoe
verhoudt deze zich tot de tegenwoordige situatie?
1.1.1 De jaren zestig en zeventig
Burgerschapsvorming kan geplaatst worden in het kader van een
algemene functie van het onderwijs: maatschappijvoorbereiding of
socialisatie. In de jaren zestig en zeventig van de twintigste eeuw werd
deze socialisatiefunctie vooral bepaald door vernieuwingsdrang en zorgen
7